bencede
New member
Kuzey Yarım Küre’de kış mevsimi resmen başlıyor. Ekvator’un kuzeyinde yaşayanlar kış gündönümü ile 24 saat boyunca yılın en kısa gününü yaşayacak. Bu niçinle o gün en kısa gün, en uzun gece ya da en karanlık gün isimleriyle anılıyor.
Kış gündönümü antik çağlardan bu yana dünyanın biroldukca bölgesinde şenliklerle kutlanıyor, hakkında biroldukca söylenceler yaratıldığı üzere bilimsel tartışmalar da içeriyor.
Peki, kış gündönümü tam olarak neyi tabir ediyor?
Kış gündönümü ne vakit?
21 Aralık’ta Kuzey Kutbu Güneş’ten en uzak noktada olduğu için Kuzey Yarım Küre’de kış başlar.
En kısa gün mü, en uzun gece mi?…
Güneş gökyüzünde en alçak noktada, ufuk çizgisine en yakın uzaklıkta olduğu için 24 saat ortasında en kısa müddetli gün ışığına maruz kalır.
Bu Dünya’nın Güneş etrafında dönüşüyle ilgili olduğu için her yıl birebir vakte denk geldiği sanılsa da o denli olmaz.
Dünya, Güneş etrafındaki cinsini 365 gün 6 saatte tamamladığı için kış gündönümü kimi yıllar 21 Aralık’a, kimi vakit de 22 Aralık’a denk gelir.
Güney Yarım Küre’de ise bu tarih yaz gündönümünü tabir eder, yazın başlangıcı sayılır.
Uzun gecelerde kuzey ışıkları daha bariz görünür
En kısa gün ne kadar kısa?
Bulunduğunuz yere bağlı olarak bu değişebilir. Londra’daki Greenwich Gözlemevi’nde ölçüm yapıyorsanız en kısa gün 7 saat 49 dakika 43 saniyedir. Yani gün ışığı müddeti yazın en uzun günün yarısından daha azdır.
Kuzey Kutbu’na yaklaştıkça bu müddet daha da kısalır. İzlanda’da yalnızca 2 saat 14 dakikadır.
Ekvator çizgisine yaklaştıkça fark hissedilmez kadar az olur.
Kış gündönümü (Kuzey Yarım Küre’de) en kısa gün olsa da bu en erken günbatımı ya da en geç gündoğumu manasına gelmez.
Bir haftayı aşkın bir süre boyunca sabahları daha karanlık olmaya devam eder; en erken günbatımı ise bu tarihten en az bir hafta evvel olmuştur aslına bakarsanız.
‘Gündönümü’ ne demek?
Ufukta güneşin doğma ve batma noktasında o gün güneş “yerinde sabit” duruyormuş hissi verir.
Dünyanın ekseni eğiktir, yıl ortasında kutupların güneşe en yakın yahut en uzak olduğu vakit içindera nazaran güneşin hareket dayanıklısı de gün ortasında yükselip alçalır.
Kış gündönümü olduğu vakit, Kuzey Yarım Küre’de güneş en alçak noktadadır. Yani Kuzey Kutbu Güneş’ten uzaktır. aslına bakarsan Kuzey Yarım Küre’de kış olmasının sebebi de budur.
halbuki Güney Yarım Küre’de yaşayanlar için Güney Kutbu Güneş’e dönük olduğundan orada yaz gündönümü yaşanır.
Kış gündönümü kutlamaları
Biroldukça kültürde epeyce eski tarihlerden beri kış gündönümü kutlanır. Kışın hayvanları besleme zorunluluğundan kurtulmak ve beşerler için yiyecek sağlamak üzere kurban kesilir, bira ve şarap fermente edilir.
Özel günlerde yenen bir Çin tatlısı
Asya: Dongzhi Festivali
Başta Çin, Kore ve Japonya olmak üzere Doğu Asya’da bu şenlik yılın en değerli kutlamalarından sayılır.
Dongzhi “aşırı kış” manasına gelir. Uzun günlerin başlangıcı ve olumlu güç kaynağı olarak kutlanır.
Festivalin kökeni “yin ve yang” ideolojisine dayanır; bu cihanda istikrar ve ahenk ideolojisidir.
Nardugan Bayramı
Roma’da Satürnalya, Antik Yunan’da ise Dionysos Şenlikleri olarak kutlanan, Türklerde Güneş’in Doğuşu manasına gelen ve Ön Türkler’deki atalar kültü periyodundan günümüze kadar Orta Asya coğrafyasında Güneş kültü ismine kutlanan bir bayramdır.
Her yıl 22 Aralık’tan daha sonra gelen birinci dolunayda kutlanır. Bunun sebebi ise Türklerin eski inanışına bakılırsa tıpkı Mısır mitolojisinde olduğu üzere gece ile gündüzün daima savaş halinde olması ve 21 Aralık günü en uzun gecenin akabinde Güneş’in daha fazlaca görünmeye başlaması, günlerin uzamasıdır.
Bu yüzden Türklerce Ay yılı temeline dayalı olarak 22 Aralık gününü takiben birinci dolunayın çıktığı gün yeni yılın birinci günüdür.
Orta Amerika: Uçuş Dansı
Beş uçan kişi yahut “kuş adam” olarak bilinen beşerler 30 metrelik bir direğe tırmanır. Dördü iplere bağlı biçimde kendini boşluğa bırakır ve havada dans ediyormuş manzarası yaratırken, bir kişi de direğin doruğunda kalıp davul ve flüt çalar.
Efsanelere nazaran bu dans rableri keyifli etme, kuraklığı dindirme ve temel besin kaynakları olarak mısır karını artırmak emeliyle yapılır.
İran: Yalda
Yılın en uzun gecesinde yapılan bu kutlama sırasında aileler bir ortaya gelir, yiyip içerek sabaha kadar şiir okur.
En beğenilen yiyecekler kırmızı renkleri niçiniyle nar ve karpuzdur; bu renk şafağın ve hayatın sembolü olarak görülür.
Geleneksel kıyafetleriyle Kalaş kızlar birbirinin örgülerini öpüyor
Pakistan: Çatarmas
Pakistan’ın Afganistan hududunda Hindikuş Dağları’nın vadilerinde yaşayan ve pagan azınlığı oluşturan Kalaşlar kış gündönümünü ateş yakıp dans ederek ve kuru meyveler yiyerek kutlar.
Romalıların Saturnalya kutlamasını betimleyen bir resim
Antik Roma: Saturnalya
Antik Roma devrinde 17 Aralık’ta başlayan ve 7 gün süren bu kutlama, ilahların atası Satürn ismine yapılırdı.
Onun ismine kurulan tapınaklarda kurbanlar kesilir, ziyafetler düzenlenir, ikramlar verilirdi.
Kutlamaya katılmaları için kölelere bile müsaade verilirdi.
Noel
Noel, Hristiyanlıkla paganlığın ve antik Roma kutlamalarının bir karmasıdır.
Roma periyodunda kullanılan Ay takvimine göre kış gündönümü 25 Aralık’a denk gelir.
Ancak 1500’lerde miladi takvime geçilince günlerde kayma olmuş, kış gündönümü 21 Aralık’a kaymıştır.
bir daha de Hristiyanlar birinci tarihe bağlı kalarak 25 Aralık’ı İsa’nın doğum günü olarak kutlamaya devam etmiştir.
Noel Baba ve Yule kütüğünü gösteren 1800’lerde yapılmış bir eskiz
Yule – Yul – Jul (Hristiyanlık öncesi Kuzey Avrupa)
Günümüz İskandinavya bölgesinde yaşayan Cermen halkları tarafınca kutlanan bu antik bir pagan kış şenliğinde, güneşin dönüşünü, ışığı ve sıcağı temsil edecek biçimde ateş yakılırdı.
İskandinav ilahı Thor için kütük yakılarak berbat ruhlar kovulmaya, gelecek yıl için de uygun talih getirilmeye çalışılır, müzikler söylenirdi.
Günümüz Noel kutlamaları ile benzerlikler içerir.
İngiltere’de Salisbury’de Neolitik devirde M.Ö. 3000’li senelerda kurulmasına başlanan Stonehenge anıtı
Druid ve öbür pagan merasimleri (İngiltere ve Batı Avrupa)
Paganlar ve Kelt topluluklarındaki rahip sınıfı tabir eden Druidler için kış gündönümü kutlamaları, güneşin dönüşünü getirdiği için büyük değer taşıyordu.
Bugün bile İngiltere’deki tarih öncesi Stonehenge anıtı etrafında toplanan şahıslar kış gündönümü daha sonrasındaki birinci güneşin doğuşunu kutlar.
Kış gündönümü antik çağlardan bu yana dünyanın biroldukca bölgesinde şenliklerle kutlanıyor, hakkında biroldukca söylenceler yaratıldığı üzere bilimsel tartışmalar da içeriyor.
Peki, kış gündönümü tam olarak neyi tabir ediyor?
Kış gündönümü ne vakit?
21 Aralık’ta Kuzey Kutbu Güneş’ten en uzak noktada olduğu için Kuzey Yarım Küre’de kış başlar.
En kısa gün mü, en uzun gece mi?…
Güneş gökyüzünde en alçak noktada, ufuk çizgisine en yakın uzaklıkta olduğu için 24 saat ortasında en kısa müddetli gün ışığına maruz kalır.
Bu Dünya’nın Güneş etrafında dönüşüyle ilgili olduğu için her yıl birebir vakte denk geldiği sanılsa da o denli olmaz.
Dünya, Güneş etrafındaki cinsini 365 gün 6 saatte tamamladığı için kış gündönümü kimi yıllar 21 Aralık’a, kimi vakit de 22 Aralık’a denk gelir.
Güney Yarım Küre’de ise bu tarih yaz gündönümünü tabir eder, yazın başlangıcı sayılır.
Uzun gecelerde kuzey ışıkları daha bariz görünür
En kısa gün ne kadar kısa?
Bulunduğunuz yere bağlı olarak bu değişebilir. Londra’daki Greenwich Gözlemevi’nde ölçüm yapıyorsanız en kısa gün 7 saat 49 dakika 43 saniyedir. Yani gün ışığı müddeti yazın en uzun günün yarısından daha azdır.
Kuzey Kutbu’na yaklaştıkça bu müddet daha da kısalır. İzlanda’da yalnızca 2 saat 14 dakikadır.
Ekvator çizgisine yaklaştıkça fark hissedilmez kadar az olur.
Kış gündönümü (Kuzey Yarım Küre’de) en kısa gün olsa da bu en erken günbatımı ya da en geç gündoğumu manasına gelmez.
Bir haftayı aşkın bir süre boyunca sabahları daha karanlık olmaya devam eder; en erken günbatımı ise bu tarihten en az bir hafta evvel olmuştur aslına bakarsanız.
‘Gündönümü’ ne demek?
Ufukta güneşin doğma ve batma noktasında o gün güneş “yerinde sabit” duruyormuş hissi verir.
Dünyanın ekseni eğiktir, yıl ortasında kutupların güneşe en yakın yahut en uzak olduğu vakit içindera nazaran güneşin hareket dayanıklısı de gün ortasında yükselip alçalır.
Kış gündönümü olduğu vakit, Kuzey Yarım Küre’de güneş en alçak noktadadır. Yani Kuzey Kutbu Güneş’ten uzaktır. aslına bakarsan Kuzey Yarım Küre’de kış olmasının sebebi de budur.
halbuki Güney Yarım Küre’de yaşayanlar için Güney Kutbu Güneş’e dönük olduğundan orada yaz gündönümü yaşanır.
Kış gündönümü kutlamaları
Biroldukça kültürde epeyce eski tarihlerden beri kış gündönümü kutlanır. Kışın hayvanları besleme zorunluluğundan kurtulmak ve beşerler için yiyecek sağlamak üzere kurban kesilir, bira ve şarap fermente edilir.
Özel günlerde yenen bir Çin tatlısı
Asya: Dongzhi Festivali
Başta Çin, Kore ve Japonya olmak üzere Doğu Asya’da bu şenlik yılın en değerli kutlamalarından sayılır.
Dongzhi “aşırı kış” manasına gelir. Uzun günlerin başlangıcı ve olumlu güç kaynağı olarak kutlanır.
Festivalin kökeni “yin ve yang” ideolojisine dayanır; bu cihanda istikrar ve ahenk ideolojisidir.
Nardugan Bayramı
Roma’da Satürnalya, Antik Yunan’da ise Dionysos Şenlikleri olarak kutlanan, Türklerde Güneş’in Doğuşu manasına gelen ve Ön Türkler’deki atalar kültü periyodundan günümüze kadar Orta Asya coğrafyasında Güneş kültü ismine kutlanan bir bayramdır.
Her yıl 22 Aralık’tan daha sonra gelen birinci dolunayda kutlanır. Bunun sebebi ise Türklerin eski inanışına bakılırsa tıpkı Mısır mitolojisinde olduğu üzere gece ile gündüzün daima savaş halinde olması ve 21 Aralık günü en uzun gecenin akabinde Güneş’in daha fazlaca görünmeye başlaması, günlerin uzamasıdır.
Bu yüzden Türklerce Ay yılı temeline dayalı olarak 22 Aralık gününü takiben birinci dolunayın çıktığı gün yeni yılın birinci günüdür.
Orta Amerika: Uçuş Dansı
Beş uçan kişi yahut “kuş adam” olarak bilinen beşerler 30 metrelik bir direğe tırmanır. Dördü iplere bağlı biçimde kendini boşluğa bırakır ve havada dans ediyormuş manzarası yaratırken, bir kişi de direğin doruğunda kalıp davul ve flüt çalar.
Efsanelere nazaran bu dans rableri keyifli etme, kuraklığı dindirme ve temel besin kaynakları olarak mısır karını artırmak emeliyle yapılır.
İran: Yalda
Yılın en uzun gecesinde yapılan bu kutlama sırasında aileler bir ortaya gelir, yiyip içerek sabaha kadar şiir okur.
En beğenilen yiyecekler kırmızı renkleri niçiniyle nar ve karpuzdur; bu renk şafağın ve hayatın sembolü olarak görülür.
Geleneksel kıyafetleriyle Kalaş kızlar birbirinin örgülerini öpüyor
Pakistan: Çatarmas
Pakistan’ın Afganistan hududunda Hindikuş Dağları’nın vadilerinde yaşayan ve pagan azınlığı oluşturan Kalaşlar kış gündönümünü ateş yakıp dans ederek ve kuru meyveler yiyerek kutlar.
Romalıların Saturnalya kutlamasını betimleyen bir resim
Antik Roma: Saturnalya
Antik Roma devrinde 17 Aralık’ta başlayan ve 7 gün süren bu kutlama, ilahların atası Satürn ismine yapılırdı.
Onun ismine kurulan tapınaklarda kurbanlar kesilir, ziyafetler düzenlenir, ikramlar verilirdi.
Kutlamaya katılmaları için kölelere bile müsaade verilirdi.
Noel
Noel, Hristiyanlıkla paganlığın ve antik Roma kutlamalarının bir karmasıdır.
Roma periyodunda kullanılan Ay takvimine göre kış gündönümü 25 Aralık’a denk gelir.
Ancak 1500’lerde miladi takvime geçilince günlerde kayma olmuş, kış gündönümü 21 Aralık’a kaymıştır.
bir daha de Hristiyanlar birinci tarihe bağlı kalarak 25 Aralık’ı İsa’nın doğum günü olarak kutlamaya devam etmiştir.
Noel Baba ve Yule kütüğünü gösteren 1800’lerde yapılmış bir eskiz
Yule – Yul – Jul (Hristiyanlık öncesi Kuzey Avrupa)
Günümüz İskandinavya bölgesinde yaşayan Cermen halkları tarafınca kutlanan bu antik bir pagan kış şenliğinde, güneşin dönüşünü, ışığı ve sıcağı temsil edecek biçimde ateş yakılırdı.
İskandinav ilahı Thor için kütük yakılarak berbat ruhlar kovulmaya, gelecek yıl için de uygun talih getirilmeye çalışılır, müzikler söylenirdi.
Günümüz Noel kutlamaları ile benzerlikler içerir.
İngiltere’de Salisbury’de Neolitik devirde M.Ö. 3000’li senelerda kurulmasına başlanan Stonehenge anıtı
Druid ve öbür pagan merasimleri (İngiltere ve Batı Avrupa)
Paganlar ve Kelt topluluklarındaki rahip sınıfı tabir eden Druidler için kış gündönümü kutlamaları, güneşin dönüşünü getirdiği için büyük değer taşıyordu.
Bugün bile İngiltere’deki tarih öncesi Stonehenge anıtı etrafında toplanan şahıslar kış gündönümü daha sonrasındaki birinci güneşin doğuşunu kutlar.