Güç krizi: 21. yüzyılda iktisada hangi madenler damga vuracak?

bencede

New member
8 Mart sabahı saat 05:42’de nikel fiyatları süratle artmaya başladığında, Londra Metal Borsası’nda büyük bir panik yaşandı.

18 dakika ortasında bir ton nikelin fiyatı daha evvel görülmemiş bir artışla 100 bin doları aştı, metal alım satımları da süreksiz olarak durdu.

Metalin kıymeti, bu rekor artıştan evvelki 24 saatte de yüzde 250’lik bir artış görmüştü.

Enerjide yaşanan bu dalga, Rusya’nın Ukrayna topraklarına girmesinden bu yana global pazarı sarsan birinci büyük metal krizi olarak tarihe geçti.

Batı’nın Rusya’ya yaptırımları ve yeni güç mutabakatlarına dair spekülasyonlar ile ilişkilendirilen bu fiyat artışı, dünya fosil yakıtlardan uzaklaşmak isterken, nikel üzere metallerin iktisatta pak güce geçiş sürecinde büyük bir rol oynadığını da göstermiş oldu.

Öte yandan dünyanın en büyük doğalgaz ve petrol ihracatçısı olan Rusya, ABD ve müttefiklerinin Ukrayna işgaline son vermesi için kendisine uyguladığı yaptırımlara misilleme olarak Avrupa ve bir hayli ülkenin Rus gazına olan bağımlılığını savaş silahı olarak kullanabileceğini gösterdi.

Rusya dünyadaki en büyük 3. nikel üreticisi

ABD Lideri Joe Biden ise, 31 Mart’ta yaptığı açıklamada “Amerikan imali pak güçle bir gelecek” inşa etmenin ulusal güvenlik için ehemmiyetine dikkat çekti.

“Çin ve öteki ülkelere olan bağımlılığı sonlandırmamız gerek” diyen Biden, elektrik pillerin üretimi ve yenilenebilir güçlerin koruma edilmesi için kullanılan mineralleri imal edip işleyebilecek mahallî üreticileri desteklemek maksadıyla Savunma Üretim Maddesi’ni devreye soktu.

Lityum, nikel, grafit, manganez ve kobalt, Beyaz Saray’ın öne çıkardığı mineraller içinde.

Rusya’nın güç silahları

Ancak bu minerallerden daha fazlası da var.

Enerjide elektrik yoğunluklu bir iktisada geçiş devam ederken, pazar hissesi için rekabet eden her ülkenin gayesinde, gereksinimlerine bağlı olarak farklı çeşitten mineraller var.

Uzmanlara bakılırsa petrol, doğalgaz ve kömür ihracatına saplanıp kalan ülkelerin rekabet gücü azalabilir.

Avrupa gazının yüzde 40’ı Rusya’dan geliyor

Ekonomik gücünün büyük kısmı fosil yakıtlara dayanan Rusya’ya bakalım. Ülke, dünyadaki ikinci en büyük doğalgaz üreticisi ve üçüncü en büyük petrol üreticisi.

Ancak madenlerin iktisadın geleceğinde oynadığı rolü düşünürsek, Rusya’nın avantajları yok değil.

Ülke bununla birlikte dünyanın ikinci en büyük kobalt ihracatçısı. Platin ihracatında ikinci, nikel ihracatında da üçüncü sırada.

Uzmanlara nazaran Rusya’nın bu yeni tertipte eli güçlü olsa da, bu minerallerin epeyce daha ağır olarak çıkarıldığı diğer ülkeler var.

Dünyadaki kobaltın büyük kısmı Demokratik Kongo Cumhuriyeti’nden, nikel Endonezya’dan, lityum Avustralya’dan, bakır Şili’den ve ender toprak elementleri de Çin’den geliyor.

Küresel güç dönüşümü için uzmanların kritik olduğunu söylemiş olduği 17 mineral var.

Uluslararası Güç Ajansı’na bakılırsa (IEA) bu mineraller; lityum, nikel, kobalt, bakır, grafit ve ender toprak elementleri.

Hangi ülke hangi minerali daha fazlaca üretiyor?

IEA’nın pak güce geçişte minerallerin ehemmiyeti üzerine çalışan güç uzmanı Tae-Yoon Kim, 2040 yılına gelmeden bu minerallere olan talebin süratle artacağını söylüyor.

Tae-Yoon Kim, güçte dönüşümden en epeyce yaralanması beklenen ülkeleri iki kategoriye göre pahalandırıyor: Mineral çıkarmada önder olanlar ve mineral işlemede önder olanlar.

BBC

Mineraller birfazlaca ülkede çıkarılsa da, Çin sürece konusunda hâlâ önder pozisyonunda.

BBC’ye konuşan Kim, “Enerji geçişinden en epey faydalanacak ülkeleri belirlemek sıkıntı zira imalat zincirinde nerede konumlandıklarına bağlı” diyor.

Net olan tek şey, şu an kritik bir noktada olduğumuz.

20. yüzyıl tarihini şekillendiren güç petrol eserleriydi lakin bir daha sonraki yüzyıla minerallerin damga vurması bekleniyor. Kim’in değişiyle bu kaynaklar “geleceğin mineralleri”.

Dünyadaki kobaltın üçte ikisinden çoksı Kongo’dan geliyor

Rusya-Ukrayna savaşının ortasında ABD ve Avrupa’nın Çin ile Rusya’ya olan bağımlılıktan kurtulmaya çalışması ve önümüzdeki 20 yılı düşünerek mineral arayışına girmesi, epey da şaşırtan değil.

Gelişmelerden dolayı en epeyce başı ağrıyan ise, doğalgazının yüzde 40’a yakınını Rusya’dan ithal eden ve bir ikilem ortasında kendini bulan Avrupa ülkeleri.

Nitekim BBC’ye geçen ay konuşan İspanya’daki Esade Global İktisat ve Jeopolitik Merkezi’nin yöneticisi Ángel Saz-Carranza “Avrupa, Putin’in kaprislerini finanse ediyor” kelamlarıyla Avrupa’nın duruşunu eleştirmişti.

en çok istenen dört mineral

Mineraller yalnızca elektrik pilleri için değil farklı güç çeşitlerinin depolanmasında da kıymetli rol oynuyor. Hem özel şirketler tıpkı vakitte devletler, güçte dönüşüm yaşanırken ekonomik refah için bu minerallere sahip olmak için yarışacaktır.

Ancak birtakım uzmanlara göre arz-talep istikrarı değerli. Almanya’daki Ekonomik Araştırmalar Enstitüsü’nden Lukas Boer, metaller konusunda “Arz, talebe yetişemezse fiyatlar sıçrama yapacak” diyor.

Üstelik bu metallerin çıkarıldığı maden projelerinin faaliyete geçmesi ortalama 16 yılı buluyor. Boer de metal arzı ıstırabının önümüzdeki on yılda artmasını beklediklerini söylüyor.

Boer ve grup arkadaşları, geçen yıl yayımladıkları araştırmada az toprak elementlerinin yanı sıra ülkelerin dört metale gözünü dikeceğine dikkat çekti: Nikel, kobalt, lityum ve bakır.

Araştırmaya bakılırsa bu metallerin meblağları uzun müddetler boyunca tarihi düzeylere çıkacak. Memleketler arası piyasalarda görülen pahanın artış ve düşüş döngüsü de kırılacak.

BBC

Net sıfır karbon salımı senaryolarına nazaran, bu metallerin üretiminin 2021-2040 yılları içinde dört kat artması bekleniyor.

Kobalt “mavi altın” olarak da biliniyor.

Bu dört metalin üreticilerinin, önümüzdeki 20 yılda doğalgaz kesiminin gelirine ulaşabileceği varsayım ediliyor.

Boer, “Bu metaller yeni periyodun doğalgazına dönüşebilir” diyor.

Lider ülke Çin

Batı’nın Ukrayna’daki savaş sürerken güç bağımlılığını azaltma gayreti düşünülürse, gereken talebi karşılayabilecek kimi ülkeler var.

Boer’e nazaran en büyük kobalt üreticisi Kongo’nun yanı sıra öteki ülkelere yatırım yapan Çin, en kıymetli aktör.

BloombergNEF araştırma merkezinden Kwasi Ampofo’a göre Çin, Rusya’daki metal üretimini kendi rafinerilerine yönlendirip metali öbür ülkelere satmaya karar verirse, yarışı önde bitirebilir.

Nadir minerallerin birden fazla Çin’den çıkarılıyor

Mineraller konusunda öbür ülkeler de çeşitli adımlar attı. Nikel üretim kapasitesini son iki yılda artıran Endonezya, Rusya’nın yarattığı boşluğu doldurabilir.

Öte yandan Ampofo’ya bakılırsa global nikel üretiminin yüzde 9’unu üreten Rusya, yaptırımlar ve üretimde düşüş daha sonrası arzda yaşanabilecek aksamalara karşı hassas pozisyonda. Arz derdinin da fiyatları etkilemesi kaçınılmaz.

Ampofo, platin kümesindeki metallerin üretiminde dert yaşanması durumundaysa, Güney Afrikalı üreticilerin tedarik dayanağı verebileceğini söylüyor.

Çin, metal yarışında denetimi eline almaya çalışırken gözünü kobalta dikti.

Kobaltın 3’te ikisi Kongo’da üretilse de, Çinli şirketler Afrika ülkesindeki en büyük madenleri elinde tutuyor.

Batı şayet rakiplerine yetişmeye çalışmazsa, yarışı kaybedecek üzere görünüyor.

  • Ukrayna savaşı: Batı ittifakı bölünebilir mi?
  • Rusya, Avrupa ve doğal gaz: Bir ‘bağımlılık’ hikayesi
  • Türkiye’de altın madenciliği: Etrafa ve insan sıhhatine tesirleri neler, uzmanlar ne diyor?
 
Üst