bencede
New member
Dünya şimdiye kadar 22 defa nükleer savaşın eşiğinden döndü. Bu krizlerden birine bir ayı, bir diğerine da kıymeti bir doların altında olan bozuk bir çip niye oldu.
Wisconsin’de 25 Ekim 1962’de gece yarısı bir kamyon, pistte son hız gidiyordu. Bir uçağı durdurmaya çalışıyordu.
Birkaç dakika evvel Duluth Hava Savunma Yönlendirme Merkezi’nde bir muhafız, tesisi çevreleyen çitleri aşmaya aşmaya çalışan bir karartı gördü. Sovyetler’in atağa geçtiğini düşünerek ateş etti ve alarm düğmesine bastı. Kısa müddette bölgedeki tüm hava üslerinde alarm verildi.
Kriz, bir anda tırmandı. Yakınlardaki Volk Field hava üssünde bir bakılırsavli, standart güvenlik uyarısı yerine yanlış düğmeye bastı. Pilotlar, çabucak havalanmaları gerektiği manasına gelen siren seslerini duydu. Akabinde bir koşuşturma başladı. Nükleer silah yüklü uçaklar havalandı.
Küba Füze Krizi’nde gerginlik son noktasındaydı ve herkes diken üstündeydi.
11 gün evvel bir casus uçağı Küba’daki bilinmeyen rampalar, füzeler ve kamyonların fotoğraflarını çekmişti. Fotoğraflar, Sovyetler’in tüm ABD’yi vurmaya hazırlandığına işaret ediyordu. Dünya iki ülkeden birinin bir atılımının krizi varsayım edilemeyecek yerlere taşıyabileceğini biliyordu.
Fakat bu olayda, çitlere tırmanmaya çalışan figür, bir insan değil, dev bir kara ayıydı. Her şey bir yanlış anlamadan ibaretti.
Ancak Volk Field’daki birliğin bundan haberi yoktu. Uçaklarına binerken pilotlara tatbikat yapılmayacağı söylendi. Artık Üçüncü Dünya Savaşı’nın başladığına inanıyorlardı.
Sonunda üssün kumandanı gerçeği öğrendi ve bir misyonlu, kamyona atlayarak pistte motorlarını çalıştıran pilotların önünü kesti.
Günümüzde 1960’ların nükleer tasaları neredeyse unutuldu.
Nükleer sığınaklar, ultra zenginlere ve savaş yahut kıtlıkta hayatta kalmak için her türlü tedbiri alan eksantrik şahıslara kaldı. Nükleer savaş korkusu, yerini iklim değişikliğiyle ilgili telaşlara bıraktı.
1956’daki Süveyş Krizi sırasında Sovyetler Birliği’nin Paris ya da Londra’yı vurma tehdidinden daha sonra Türkiye üzerinde “tanımlayan uçaklar” görüldü. sonrasındasında bunların kuğu sürüsü olduğu anlaşıldı.
Dünyada kabaca 14 bin nükleer bomba bulunduğu gerçeği kolaylıkla unutuldu. Bu kadar silah, dünya genelinde üç milyar kişiyi öldürebilir. Hatta bir nükleer kışı tetiklerse canlı tiplerinin kuşaklarını kurutabilir.
Lakin burada kaza faktörünü hesaba katmadık.
Şimdiye kadar bir nükleer facianın eşiğinden kılpayıyla dönülen 22 olay oldu.
Nükleer savaşın eşiğine geldiğimiz bu hadiselerde sebep birtakım bazı bir kuğu sürüsü, Ay ya da küçük bilgisayar meseleleri ve alışılmadık uzay havasıydı.
Eski Rusya Lideri Boris Yeltsin 26 Ocak 1995’te ortasında nükleer silahları ateşleyecek düğme olan siyah çantasını birinci defa kullandığını söylemiş oldu.
1958’de bir uçak bir ailenin art bahçesine nükleer bomba düşürdü. Mucize yapıtı tavuklar haricinde ölen olmadı.
2010’da ABD Hava Kuvvetleri’nin 50 nükleer füzeyle bağlantısı süreksiz olarak kaybetti.
Çağdaş nükleer bombalar son derece değerli ve epeyce ileri teknoloji eseri silahlar.
ABD’nin 2019 ve 2028 yılları içinde nükleer kapasitesi için toplam 497 milyar dolar harcanması bekleniyor.
Lakin tarihi kayıtlar, nükleer silahlar için oluşturulan güvenlik bariyerlerinin insan yanlışı ve yaban hayvanlarının merakıyla aşılabileceğini gösteriyor.
Yeltsin için bir birinci
25 Ocak 1995’te devrin Rusya Devlet Lideri Boris Yeltsin, tarihte “nükleer çantasını” aktive eden birinci başkan oldu.
Yeltsin’in radar operatörleri Norveç açıklarında bir roket fırlatıldığını tespit etti. Lakin füzenin izini kaybettiler. Nereye gidiyordu? Bir düşman füzesi miydi?
Putin’in aktive ettiği nükleer çanta artık Yeltsin müzesinde.
Elinde nükleer çantası bulunan Yeltsin bir karşı atak başlatıp başlatmayacaklarına karar vermek için üst seviye danışmanlarını topladı. Karar vermeleri için yalnızca birkaç dakikaları vardı. Ancak bu mühlet ortasında füzenin denize indiği ve bir tehdidin olmadığı anlaşıldı.
daha sonradan bunun bir nükleer silah olmadığı ortaya çıktı. Kuzey ışıklarını araştırmak için gönderilen bir sondaydı bu.
Norveçli yetkililer, bunun bu kadar gürültüye yol açması karşısında şaşkınlığa uğradı. Zira bir ay evvelden kamuoyuna bilgi verilmişti.
Geri dönüş yok
Fakat nükleer silahlar ister bir yanlışlık, isterse gerçek bir tehdit niçiniyle bilerek ateşlensin geri dönüşü yok.
Bill Clinton periyodunda savunma bakanlığı, Carter idaresinde de savunma bakanlığı müsteşarlığı yapan William Perry, “Başkan yanlış bir alarma cevap verirse, kazayla nükleer savaşı başlatmış olur” diyor. “Bundan daha sonra yapılabilecek bir şey yok. Füzeleri geri çağıramazsınız ve hava imha edemezsiniz.”
Pekala gelecekte bunların yenidenlanmaması için neler yapılabilir?
Erken ihtar sistemleri
Potansiyel kusurların kökeninde Soğuk Savaş devrinde oluşturulan erken ihtar sistemleri var.
Bu sistemler, nükleer silahların maksatlarını vurmasını beklemek yerine – bu doğal olarak bir hücumun somut delili olur- saldırıyı evvelinde belirlemek ve kendi silahları imha edilmeden misilleme yapmak üzere geliştirildi.
Bunu yapabilmek için bilgiye gereksiniminiz var.
Biroldukça Amerikalı bilmese de ABD’nin daima, gizlice müşahede yapan bir dizi uydusu var. Bunlardan dördü Dünya’dan 35.400 kilometre yükseklikte faaliyet gösteriyor.
Bu uydular yere eş vakitli yörüngede. Dünya ile birebir süratte döndükleri için durumları sabit kalıyor.
Bu, tıpkı bölgeyi büyük ölçüde 7 gün 24 saat gözleyebilmek manasına geiyor.
Lakin uydular, füzenin ateşlendiğini belirleyebilmekle birlikte bunların izini süremiyor.
ABD’nin bunun için yüzlerce radar istasyonu var. Bu radarlar, füzenin pozisyonunu, suratını tespit edebiliyor ve tarafını hesaplayabiliyor.
Önderler nükleer silahları ateşleme sonucunı 10 dakika ortasında vermek zorunda.
Bir hücum olduğuna kanaat getirilince lidere haber veriliyor. Perry, “Füze ateşlendikten beş-10 dakika ortasında lider bunu öğrenmiş olur. Karşı taarruza karar verecek olan da başkandır” diyor.
Perry şu biçimde devam ediyor:
“gayet karmaşık bir sistem. Ve neredeyse daima çalışıyor. ‘Düşük olasılıklı yüksek önemli’ bir hadiseden bahsediyoruz; bir defa olacak bir şeyden.”
Kelam geçirilemeyen teknoloji
Yanlış alarma yol açabilecek iki yanılgı var. Teknik yanılgı ya da insan yanılgısı. (Ya da nitekim şanssızsak ikisi birden).
Ateşlendikten daha sonra nükleer füzeleri durdurmak mümkün değil.
Bunun bir örneği Perry 1980’de Bill Cilinton idaresinde nazaranvliyken yaşandı.
Perry “Büyük bir şoktu” diyor.
Her şey 03.00’te gelen bir telefonla başladı. ABD Hava Savunma Merkezi, Başkan’a bilgisayar sistemlerinin Sovyetler Birliği’nden direkt ABD’ye 200 füzenin ateşlendiğini tespit ettiğini bildirdi.
Fakat daha sonrasındasında gerçek bir akın olmadığını bunun bir bilgisayar kusurundan kaynaklandığını fark etmişlerdi.
Perry “Beni aramadan Beyaz Saray’ı aramışlar. Başkan’ı aramışlar. Ulusal Güvenlik Danışmanı’na ulaşmışlar” diyor.
Talih yapıtı Carter’ı uyandırmadan evvel Ulusal Güvenlik Danışmanı birkaç dakika oyalanmış.
Lakin oyalanmasalar ve Carter’ı çabucak uyandırsalardı dünya bugün epey farklı bir yer olabilirdi.
Perry, “Telefonu direkt lider açsaydı, hücum başlatıp başlatmaya karar vermesi için yaklaşık beş dakikası olacaktı. Gecenin bir yarısı danışacak kimse de yok” diyor.
Perry o andan itibaren kazayla nükleer silah ateşlemenin teorik bir şey değil, gerçekleşme mümkünlüğü kaygı verici boyutta yüksek bir mümkünlük olduğunu düşünmeye başlamış.
Tehdit değişen teknolojinin kendisinden kaynaklanıyor.
Bu hadisede sorunun erken ihtar sistemlerindeki bir çipten kaynaklandığı ortaya çıktı. Değiştirilen çipin bedeli bir dolar bile değildi.
Bunun bir yıl öncesinde Perry kılpayıyla atlatılan öteki bir olay daha yaşadı.
Bir teknisyen ezkaza bilgisayara eğitim görüntüsü yüklemişti. Ve bir daha yanlışlık kararı gerçekçi duran bir senaryoya dayalı bu füze fırlatma sineması ana erken ikaz sistemine yayınlandı.
Perry, “ABD liderinin nükleer silahları ateşleme konusunda mutlak otoritesi var. Bu yetkiye sahip olan tek kişi o” diyor.
Bir ABD askeri ‘nükleer futbol topunu’ taşıyor.
Soğuk Savaş sırasında nükleer füzeleri ateşleme sonucu askerlere bırakılmıştı. Ama Harry Truman, nükleer silahların bir siyasi araç olduğunu, bu niçinle bir siyasetçinin denetiminde olması gerektiğine inanıyordu.
Ondan evvelkilerde olduğu üzere eski Lider Donald Trump’ın gittiği her yerde, gerisinde bir nazaranvli nükleer silahları ateşleme kodlarının olduğu nükleer “futbol topu” nu taşıyordu.
İster dağın başında olsun, ister helikopterde ya da okyanusun ortasında her yerde nükleer savaşı başlatabilirdi.
Alkol, ilaç ve duygusal gidiş gelişler
Lakin Perry “Geçmişte liderlerin ağır alkollü ya da kullandığı ilaçların tesirinde olduğu durumlar yaşandı. Ruhsal bir rahatsızlık da geçiriyor olabilir. Geçmişte bunların hepsi oldu” diyor.
Üzerinde fazlaca düşündükçe, daha fazla rahatsız edici olasılıkların olduğunu görüyorsunuz. Örneğin lider ya uykudaysa? Birkaç dakika ortasında tahminen de uyku sersemliğin üzerinden atmadan karar vermek zorunda.
Ağustos 1974’te ABD Lideri Richard Nixon, Watergate skandalı niçiniyle istifanın eşiğindeydi. Depresyon geçiriyordu ve duygusal açıdan iniş-çıkışlar yaşıyordu.
Bitap düştüğü, daima martini içtiği ve genel olarak tuhaf davrandığı söylentileri vardı. Bir zımnî servis casusunun onu köpek kurabiyesi yerken gördüğü söyleniyordu.
Nixon’ın her vakit öfke patlamaları yaşadığı, alkol aldığı ve ağır ilaçlar kullandığı kullandığı öne sürülüyordu ve hâlâ nükleer silahları ateşleme yetkisine sahipti.
Nixon depresyondayken ve duygusal iniş çıkışlar yaşarken bile nükleer füzeleri ateşleme yetkisine sahipti.
Ülkenin nükleer silahlarını koruyan askerler içinde uyuşturucu kullanması da öbür bir sorun.
2016’da bir füze üssünde bakılırsavli kimi askelerin kokain ve LSD dahil çeşitli uyuşturucular kullandığı ortaya çıkmıştı. Dört asker çabucak sonrasında karar giydi.
Perry, nükleer silahların yayılmasını önlemeye yönelik çalışmalar yapan Ploughshares Fund isimli sivil toplum kuruluşunun yöneticisi Tom Collina’yla birlikte kaleme aldığı “The Button: The New Nuclear Arms Race and Presidential Power from Truman to Trump – Düğme: Yeni Nükleer Silahlanma Yarışı ve Truman’dan Trump’a Başkanlık Yetkisi” kitapta bu mevzulara değiniyor.
Kitapta, mevcut nükleer tedbirlerin ne kadar kırılgan olduğuna dikkat çekiliyor ve mümkün tahlil tavsiyeleri sıralanıyor.
Burada, kitle imha silahlarının kullanmasıyla ilgili sonucun demokratik bir biçimde verilebilmesi ve zihin sıhhatinin bu sonucu etkileme mümkünlüğünün zayıflatılması için liderlerin bu yetkisine son verilmesi öneriliyor. ABD’de bu, sonucun Kongre’de alınması manasına geliyor. Perry bunun karar alma sürecini yavaşlatacağına dikkat çekiyor .
Misilleme saldırısı denizden yapılabilir.
Karşı atak kabiliyetinin korunabilmesi için nükleer cevabın süratle verilmesi gerektiği düşünülür. Fakat biroldukca kentte ve karada konuşlu füzelerin nükleer silahlarla ortadan kaldırılması durumunda bile ayakta kalan hükümet hâlâ denizaltılardan nükleer silahların ateşlenmesi buyruğunu verebilir.
Collina, “Misilleme yapabilmeniz için nereye saldırdığınızı bilmeniz gerekir. Yanlış bir alarma cevap vermemeliyiz” diyor. Tehdidin gerçek olduğunu anlamanın en sağlam yolu, bombaların düşmesidir.
Serinkanlı hareket etmek nükleer caydırıcılığın devamını sağlayabileceği üzere bir ayının çitlere tırmanması üzere bir sebepten bir nükleer savaş başlatılmasını da değerli ölçüde azaltacaktır.
İkinci olarak Perry ve Collina, nükleer güçlerin nükleer silahları yalnızca misilleme için – asla birinci kullanan olmama- taahhüdü vermesi gerektiğini söylüyor.
Collina, “Çin enteresan bir örnek, zira şimdiden birinci kullanan olmama siyaseti var. Bir kriz durumunda nükleer silahları birinci kullanan taraf olmayacaklarını ilan ettiler. Bu siyaset inandırıcı görünüyor, zira Çin nükleer gereç içeren savaş başlıklarını, füzelerden (fırlatma sistemi) farklı yerlerde tutuyor” diyor.
Bu, Çin’in bir nükleer akın için ikisini bir ortaya getirmesi gerektiği manasına geliyor. Bunları izleyen epey sayıda uydu olduğu için birinin kesinlikle bunu fark edeceği farz ediliyor.
Yalnızca Hindistan ve Çin, nükleer silahları birinci kullanan taraf olmama siyasetine sahip.
ABD ve Rusya’nın bu biçimde bir siyaseti yok. Nükleer silahlarını ateşleme- konvansiyonel silahların kullanıldığı bir savaşta bile- haklarını gizli tutuyorlar. Obama devrinde “ilk kullanan olmama” siyaseti değerlendirmeye alındı lakin bir karara varılamadı.
Perry ve Collina, son olarak karada konuşlandırılan kıtalararası balistik füzelerin büsbütün tasfiye edilmesi gerektiğini söylüyor. Zira bu silahlar bir nükleer akınla durdurulabilir. Çünkü bu silahlar hücum teyit edilmese de akın kuşkusunda bile çabukla kullanılabilecek birinci silahlar.
Saldırıyı iptal etme
Bir öbür mümkünlük ise yanlış alarm durumunda füzelerin iptal edilebilir hale getirilmesi.
Collina “Denemeler sırasında bu yapılabiliyor. Füze yörüngesinden çıkarsa kendi kendini imha edebiliyor. Lakin bunu gerçek füzelerle yapmıyoruz. Zira düşmanın bir biçimde füzenin denetimini ele geçirip bunu havada imha edebileceğinden korkuluyor” diyor.
Sofistike bilgisayar sistemlerine giderek daha fazla bağımlı hale geldiğimiz için bilgisayar korsanları, virüsler ve yapay zekanın da bir nükleer savaş başlatmasından kaygı ediliyor.
Collina siber hücum tehlikesiyle bir arada yanlış alarm mümkünlüğünün arttığına çekiyor.
Örneğin bir denetim sistemi bir füzenin gelmekte olduğuna “inandırılabilir” ve bir lider da karşı taarruz başlatmayı düşünebilir.
Lakin asıl sorun, nükleer silahlara sahip olan ülkeler bunun bir düğmeye basılarak çabucak kullanılabilir durumda olmasını istiyor. Bu da füzelerin dizginlenmesini zorlaştırıyor.
Soğuk Savaş oldukçatan geride kalmış bulunmasına karşın, Collina hâlâ beklenmedik, sebepsiz bir taarruzdan korkulduğunu, zira artık hayli farklı bir dünyada yaşadığımızı söylüyor.
İşin tuhaf yanı, biroldukça uzman en büyük tehdidin bizi muhafazası gereken ateşleme sistemlerinden kaynaklandığında hemfikir.
Wisconsin’de 25 Ekim 1962’de gece yarısı bir kamyon, pistte son hız gidiyordu. Bir uçağı durdurmaya çalışıyordu.
Birkaç dakika evvel Duluth Hava Savunma Yönlendirme Merkezi’nde bir muhafız, tesisi çevreleyen çitleri aşmaya aşmaya çalışan bir karartı gördü. Sovyetler’in atağa geçtiğini düşünerek ateş etti ve alarm düğmesine bastı. Kısa müddette bölgedeki tüm hava üslerinde alarm verildi.
Kriz, bir anda tırmandı. Yakınlardaki Volk Field hava üssünde bir bakılırsavli, standart güvenlik uyarısı yerine yanlış düğmeye bastı. Pilotlar, çabucak havalanmaları gerektiği manasına gelen siren seslerini duydu. Akabinde bir koşuşturma başladı. Nükleer silah yüklü uçaklar havalandı.
Küba Füze Krizi’nde gerginlik son noktasındaydı ve herkes diken üstündeydi.
11 gün evvel bir casus uçağı Küba’daki bilinmeyen rampalar, füzeler ve kamyonların fotoğraflarını çekmişti. Fotoğraflar, Sovyetler’in tüm ABD’yi vurmaya hazırlandığına işaret ediyordu. Dünya iki ülkeden birinin bir atılımının krizi varsayım edilemeyecek yerlere taşıyabileceğini biliyordu.
Fakat bu olayda, çitlere tırmanmaya çalışan figür, bir insan değil, dev bir kara ayıydı. Her şey bir yanlış anlamadan ibaretti.
Ancak Volk Field’daki birliğin bundan haberi yoktu. Uçaklarına binerken pilotlara tatbikat yapılmayacağı söylendi. Artık Üçüncü Dünya Savaşı’nın başladığına inanıyorlardı.
Sonunda üssün kumandanı gerçeği öğrendi ve bir misyonlu, kamyona atlayarak pistte motorlarını çalıştıran pilotların önünü kesti.
Günümüzde 1960’ların nükleer tasaları neredeyse unutuldu.
Nükleer sığınaklar, ultra zenginlere ve savaş yahut kıtlıkta hayatta kalmak için her türlü tedbiri alan eksantrik şahıslara kaldı. Nükleer savaş korkusu, yerini iklim değişikliğiyle ilgili telaşlara bıraktı.
1956’daki Süveyş Krizi sırasında Sovyetler Birliği’nin Paris ya da Londra’yı vurma tehdidinden daha sonra Türkiye üzerinde “tanımlayan uçaklar” görüldü. sonrasındasında bunların kuğu sürüsü olduğu anlaşıldı.
Dünyada kabaca 14 bin nükleer bomba bulunduğu gerçeği kolaylıkla unutuldu. Bu kadar silah, dünya genelinde üç milyar kişiyi öldürebilir. Hatta bir nükleer kışı tetiklerse canlı tiplerinin kuşaklarını kurutabilir.
- Rusya’nın ne kadar nükleer silahı var, bu silahları kullanma şartları neler?
- Lavrov: Nükleer bir çatışma riski arttı
Lakin burada kaza faktörünü hesaba katmadık.
Şimdiye kadar bir nükleer facianın eşiğinden kılpayıyla dönülen 22 olay oldu.
Nükleer savaşın eşiğine geldiğimiz bu hadiselerde sebep birtakım bazı bir kuğu sürüsü, Ay ya da küçük bilgisayar meseleleri ve alışılmadık uzay havasıydı.
Eski Rusya Lideri Boris Yeltsin 26 Ocak 1995’te ortasında nükleer silahları ateşleyecek düğme olan siyah çantasını birinci defa kullandığını söylemiş oldu.
1958’de bir uçak bir ailenin art bahçesine nükleer bomba düşürdü. Mucize yapıtı tavuklar haricinde ölen olmadı.
2010’da ABD Hava Kuvvetleri’nin 50 nükleer füzeyle bağlantısı süreksiz olarak kaybetti.
Çağdaş nükleer bombalar son derece değerli ve epeyce ileri teknoloji eseri silahlar.
ABD’nin 2019 ve 2028 yılları içinde nükleer kapasitesi için toplam 497 milyar dolar harcanması bekleniyor.
Lakin tarihi kayıtlar, nükleer silahlar için oluşturulan güvenlik bariyerlerinin insan yanlışı ve yaban hayvanlarının merakıyla aşılabileceğini gösteriyor.
Yeltsin için bir birinci
25 Ocak 1995’te devrin Rusya Devlet Lideri Boris Yeltsin, tarihte “nükleer çantasını” aktive eden birinci başkan oldu.
Yeltsin’in radar operatörleri Norveç açıklarında bir roket fırlatıldığını tespit etti. Lakin füzenin izini kaybettiler. Nereye gidiyordu? Bir düşman füzesi miydi?
Putin’in aktive ettiği nükleer çanta artık Yeltsin müzesinde.
Elinde nükleer çantası bulunan Yeltsin bir karşı atak başlatıp başlatmayacaklarına karar vermek için üst seviye danışmanlarını topladı. Karar vermeleri için yalnızca birkaç dakikaları vardı. Ancak bu mühlet ortasında füzenin denize indiği ve bir tehdidin olmadığı anlaşıldı.
daha sonradan bunun bir nükleer silah olmadığı ortaya çıktı. Kuzey ışıklarını araştırmak için gönderilen bir sondaydı bu.
Norveçli yetkililer, bunun bu kadar gürültüye yol açması karşısında şaşkınlığa uğradı. Zira bir ay evvelden kamuoyuna bilgi verilmişti.
Geri dönüş yok
Fakat nükleer silahlar ister bir yanlışlık, isterse gerçek bir tehdit niçiniyle bilerek ateşlensin geri dönüşü yok.
Bill Clinton periyodunda savunma bakanlığı, Carter idaresinde de savunma bakanlığı müsteşarlığı yapan William Perry, “Başkan yanlış bir alarma cevap verirse, kazayla nükleer savaşı başlatmış olur” diyor. “Bundan daha sonra yapılabilecek bir şey yok. Füzeleri geri çağıramazsınız ve hava imha edemezsiniz.”
Pekala gelecekte bunların yenidenlanmaması için neler yapılabilir?
Erken ihtar sistemleri
Potansiyel kusurların kökeninde Soğuk Savaş devrinde oluşturulan erken ihtar sistemleri var.
Bu sistemler, nükleer silahların maksatlarını vurmasını beklemek yerine – bu doğal olarak bir hücumun somut delili olur- saldırıyı evvelinde belirlemek ve kendi silahları imha edilmeden misilleme yapmak üzere geliştirildi.
Bunu yapabilmek için bilgiye gereksiniminiz var.
Biroldukça Amerikalı bilmese de ABD’nin daima, gizlice müşahede yapan bir dizi uydusu var. Bunlardan dördü Dünya’dan 35.400 kilometre yükseklikte faaliyet gösteriyor.
Bu uydular yere eş vakitli yörüngede. Dünya ile birebir süratte döndükleri için durumları sabit kalıyor.
Bu, tıpkı bölgeyi büyük ölçüde 7 gün 24 saat gözleyebilmek manasına geiyor.
Lakin uydular, füzenin ateşlendiğini belirleyebilmekle birlikte bunların izini süremiyor.
ABD’nin bunun için yüzlerce radar istasyonu var. Bu radarlar, füzenin pozisyonunu, suratını tespit edebiliyor ve tarafını hesaplayabiliyor.
Önderler nükleer silahları ateşleme sonucunı 10 dakika ortasında vermek zorunda.
Bir hücum olduğuna kanaat getirilince lidere haber veriliyor. Perry, “Füze ateşlendikten beş-10 dakika ortasında lider bunu öğrenmiş olur. Karşı taarruza karar verecek olan da başkandır” diyor.
Perry şu biçimde devam ediyor:
“gayet karmaşık bir sistem. Ve neredeyse daima çalışıyor. ‘Düşük olasılıklı yüksek önemli’ bir hadiseden bahsediyoruz; bir defa olacak bir şeyden.”
Kelam geçirilemeyen teknoloji
Yanlış alarma yol açabilecek iki yanılgı var. Teknik yanılgı ya da insan yanılgısı. (Ya da nitekim şanssızsak ikisi birden).
Ateşlendikten daha sonra nükleer füzeleri durdurmak mümkün değil.
Bunun bir örneği Perry 1980’de Bill Cilinton idaresinde nazaranvliyken yaşandı.
Perry “Büyük bir şoktu” diyor.
Her şey 03.00’te gelen bir telefonla başladı. ABD Hava Savunma Merkezi, Başkan’a bilgisayar sistemlerinin Sovyetler Birliği’nden direkt ABD’ye 200 füzenin ateşlendiğini tespit ettiğini bildirdi.
Fakat daha sonrasındasında gerçek bir akın olmadığını bunun bir bilgisayar kusurundan kaynaklandığını fark etmişlerdi.
Perry “Beni aramadan Beyaz Saray’ı aramışlar. Başkan’ı aramışlar. Ulusal Güvenlik Danışmanı’na ulaşmışlar” diyor.
Talih yapıtı Carter’ı uyandırmadan evvel Ulusal Güvenlik Danışmanı birkaç dakika oyalanmış.
Lakin oyalanmasalar ve Carter’ı çabucak uyandırsalardı dünya bugün epey farklı bir yer olabilirdi.
Perry, “Telefonu direkt lider açsaydı, hücum başlatıp başlatmaya karar vermesi için yaklaşık beş dakikası olacaktı. Gecenin bir yarısı danışacak kimse de yok” diyor.
Perry o andan itibaren kazayla nükleer silah ateşlemenin teorik bir şey değil, gerçekleşme mümkünlüğü kaygı verici boyutta yüksek bir mümkünlük olduğunu düşünmeye başlamış.
Tehdit değişen teknolojinin kendisinden kaynaklanıyor.
Bu hadisede sorunun erken ihtar sistemlerindeki bir çipten kaynaklandığı ortaya çıktı. Değiştirilen çipin bedeli bir dolar bile değildi.
Bunun bir yıl öncesinde Perry kılpayıyla atlatılan öteki bir olay daha yaşadı.
Bir teknisyen ezkaza bilgisayara eğitim görüntüsü yüklemişti. Ve bir daha yanlışlık kararı gerçekçi duran bir senaryoya dayalı bu füze fırlatma sineması ana erken ikaz sistemine yayınlandı.
Perry, “ABD liderinin nükleer silahları ateşleme konusunda mutlak otoritesi var. Bu yetkiye sahip olan tek kişi o” diyor.
Bir ABD askeri ‘nükleer futbol topunu’ taşıyor.
Soğuk Savaş sırasında nükleer füzeleri ateşleme sonucu askerlere bırakılmıştı. Ama Harry Truman, nükleer silahların bir siyasi araç olduğunu, bu niçinle bir siyasetçinin denetiminde olması gerektiğine inanıyordu.
Ondan evvelkilerde olduğu üzere eski Lider Donald Trump’ın gittiği her yerde, gerisinde bir nazaranvli nükleer silahları ateşleme kodlarının olduğu nükleer “futbol topu” nu taşıyordu.
İster dağın başında olsun, ister helikopterde ya da okyanusun ortasında her yerde nükleer savaşı başlatabilirdi.
Alkol, ilaç ve duygusal gidiş gelişler
Lakin Perry “Geçmişte liderlerin ağır alkollü ya da kullandığı ilaçların tesirinde olduğu durumlar yaşandı. Ruhsal bir rahatsızlık da geçiriyor olabilir. Geçmişte bunların hepsi oldu” diyor.
Üzerinde fazlaca düşündükçe, daha fazla rahatsız edici olasılıkların olduğunu görüyorsunuz. Örneğin lider ya uykudaysa? Birkaç dakika ortasında tahminen de uyku sersemliğin üzerinden atmadan karar vermek zorunda.
Ağustos 1974’te ABD Lideri Richard Nixon, Watergate skandalı niçiniyle istifanın eşiğindeydi. Depresyon geçiriyordu ve duygusal açıdan iniş-çıkışlar yaşıyordu.
Bitap düştüğü, daima martini içtiği ve genel olarak tuhaf davrandığı söylentileri vardı. Bir zımnî servis casusunun onu köpek kurabiyesi yerken gördüğü söyleniyordu.
Nixon’ın her vakit öfke patlamaları yaşadığı, alkol aldığı ve ağır ilaçlar kullandığı kullandığı öne sürülüyordu ve hâlâ nükleer silahları ateşleme yetkisine sahipti.
Nixon depresyondayken ve duygusal iniş çıkışlar yaşarken bile nükleer füzeleri ateşleme yetkisine sahipti.
Ülkenin nükleer silahlarını koruyan askerler içinde uyuşturucu kullanması da öbür bir sorun.
2016’da bir füze üssünde bakılırsavli kimi askelerin kokain ve LSD dahil çeşitli uyuşturucular kullandığı ortaya çıkmıştı. Dört asker çabucak sonrasında karar giydi.
Perry, nükleer silahların yayılmasını önlemeye yönelik çalışmalar yapan Ploughshares Fund isimli sivil toplum kuruluşunun yöneticisi Tom Collina’yla birlikte kaleme aldığı “The Button: The New Nuclear Arms Race and Presidential Power from Truman to Trump – Düğme: Yeni Nükleer Silahlanma Yarışı ve Truman’dan Trump’a Başkanlık Yetkisi” kitapta bu mevzulara değiniyor.
Kitapta, mevcut nükleer tedbirlerin ne kadar kırılgan olduğuna dikkat çekiliyor ve mümkün tahlil tavsiyeleri sıralanıyor.
Burada, kitle imha silahlarının kullanmasıyla ilgili sonucun demokratik bir biçimde verilebilmesi ve zihin sıhhatinin bu sonucu etkileme mümkünlüğünün zayıflatılması için liderlerin bu yetkisine son verilmesi öneriliyor. ABD’de bu, sonucun Kongre’de alınması manasına geliyor. Perry bunun karar alma sürecini yavaşlatacağına dikkat çekiyor .
Misilleme saldırısı denizden yapılabilir.
Karşı atak kabiliyetinin korunabilmesi için nükleer cevabın süratle verilmesi gerektiği düşünülür. Fakat biroldukca kentte ve karada konuşlu füzelerin nükleer silahlarla ortadan kaldırılması durumunda bile ayakta kalan hükümet hâlâ denizaltılardan nükleer silahların ateşlenmesi buyruğunu verebilir.
Collina, “Misilleme yapabilmeniz için nereye saldırdığınızı bilmeniz gerekir. Yanlış bir alarma cevap vermemeliyiz” diyor. Tehdidin gerçek olduğunu anlamanın en sağlam yolu, bombaların düşmesidir.
Serinkanlı hareket etmek nükleer caydırıcılığın devamını sağlayabileceği üzere bir ayının çitlere tırmanması üzere bir sebepten bir nükleer savaş başlatılmasını da değerli ölçüde azaltacaktır.
İkinci olarak Perry ve Collina, nükleer güçlerin nükleer silahları yalnızca misilleme için – asla birinci kullanan olmama- taahhüdü vermesi gerektiğini söylüyor.
Collina, “Çin enteresan bir örnek, zira şimdiden birinci kullanan olmama siyaseti var. Bir kriz durumunda nükleer silahları birinci kullanan taraf olmayacaklarını ilan ettiler. Bu siyaset inandırıcı görünüyor, zira Çin nükleer gereç içeren savaş başlıklarını, füzelerden (fırlatma sistemi) farklı yerlerde tutuyor” diyor.
Bu, Çin’in bir nükleer akın için ikisini bir ortaya getirmesi gerektiği manasına geliyor. Bunları izleyen epey sayıda uydu olduğu için birinin kesinlikle bunu fark edeceği farz ediliyor.
Yalnızca Hindistan ve Çin, nükleer silahları birinci kullanan taraf olmama siyasetine sahip.
ABD ve Rusya’nın bu biçimde bir siyaseti yok. Nükleer silahlarını ateşleme- konvansiyonel silahların kullanıldığı bir savaşta bile- haklarını gizli tutuyorlar. Obama devrinde “ilk kullanan olmama” siyaseti değerlendirmeye alındı lakin bir karara varılamadı.
Perry ve Collina, son olarak karada konuşlandırılan kıtalararası balistik füzelerin büsbütün tasfiye edilmesi gerektiğini söylüyor. Zira bu silahlar bir nükleer akınla durdurulabilir. Çünkü bu silahlar hücum teyit edilmese de akın kuşkusunda bile çabukla kullanılabilecek birinci silahlar.
Saldırıyı iptal etme
Bir öbür mümkünlük ise yanlış alarm durumunda füzelerin iptal edilebilir hale getirilmesi.
Collina “Denemeler sırasında bu yapılabiliyor. Füze yörüngesinden çıkarsa kendi kendini imha edebiliyor. Lakin bunu gerçek füzelerle yapmıyoruz. Zira düşmanın bir biçimde füzenin denetimini ele geçirip bunu havada imha edebileceğinden korkuluyor” diyor.
Sofistike bilgisayar sistemlerine giderek daha fazla bağımlı hale geldiğimiz için bilgisayar korsanları, virüsler ve yapay zekanın da bir nükleer savaş başlatmasından kaygı ediliyor.
Collina siber hücum tehlikesiyle bir arada yanlış alarm mümkünlüğünün arttığına çekiyor.
Örneğin bir denetim sistemi bir füzenin gelmekte olduğuna “inandırılabilir” ve bir lider da karşı taarruz başlatmayı düşünebilir.
Lakin asıl sorun, nükleer silahlara sahip olan ülkeler bunun bir düğmeye basılarak çabucak kullanılabilir durumda olmasını istiyor. Bu da füzelerin dizginlenmesini zorlaştırıyor.
Soğuk Savaş oldukçatan geride kalmış bulunmasına karşın, Collina hâlâ beklenmedik, sebepsiz bir taarruzdan korkulduğunu, zira artık hayli farklı bir dünyada yaşadığımızı söylüyor.
İşin tuhaf yanı, biroldukça uzman en büyük tehdidin bizi muhafazası gereken ateşleme sistemlerinden kaynaklandığında hemfikir.