bencede
New member
Margarita Rodríguez | BBC Mundo
“Devrimdilk evvel anneannemin başörtülü, annemin de küçük etekli olduğu biroldukca fotoğrafını gördüm. Yan yana ve ahenk arasındaydiler”.
İran’da 1979 İslam Devrimi’ndilk evvel bayanlar için şimdiki üzere, maddelere geçmiş sıkı kıyafet kuralları yoktu. Artık bayanlar başlarını örtmek, uzun ve bol giysiler giymek zorunda.
Rahimpour, “İran liberal bir ülkeydi. Bayanlar istedikleri üzere giyiniyordu” diyor.
İran’da bayanların bu kurallara uyup uymadığını denetlemekle bakılırsavli ahlak polisi tarafınca gözaltına alınan 22 yaşındaki bir hanımın hayatını yitirmesi ülke çapında protestolara yol açtı.
Rahimpour, ihtilalden daha sonra doğdu. Lakin, anne-babasıyla, akrabalarının tecrübelerinin yanı sıra, bir gazeteci olarak Şah’ın devrilmesinden daha sonra İran’ın yaşadığı dönüşümü yakından izledi.
1970’lerde bir statta Şah’ın doğum günü kutlamalarına katılanlar
Bu, birinci senelerda, kıyafetin ötesine geçen bir dönüşümdü.
BBC Dünya Servisi’nde bayan mevzularında haberler yapan İranlı gazeteci Feranak Amidi de “Devrimden bayan erkek ayrılığı yoktu. Ama 1979’dan daha sonra okullar ayrıldı, birbiriyle akrabalık münasebeti olmayan bayanlar ve erkekler, toplumsallaşmak için bir ortaya geldiklerinde gözaltına alınmaya başladılar” diyor:
“Ergenlik çağımdayken arkadaşlarımla pizza yerken gözaltına alındım. 1979’dan evvel gece kulüpleri, cümbüş yerleri vardı. Ve beşerler özgürce buralarda vakit geçirebiliyordu.”
Devrim öncesi sinemalarda de bayanların istedikleri üzere gibir dahabildikleri görülüyor. Kimi Batı üslubu giyiniyor, kimi de daha muhafazakar.
Amidi, “Farklı giysi usulleri vardı Kimileri kara çarşaflıydı. Lakin artık hükümetin istediği biçimde değil” diyor.
Şah’ın doğum günü kutlamaları
Bu röportajda Esfandiari, “İran’da bayan hareketi, bayanların anayasal ihtilal sırasında sokaklara çıkmasıyla 19. yüzyılın sonlarında başladı” diyor.
hemen sonrasında kızlar için okul açılması ve bayan mecmualarının yayımlanması üzere farklı toplumsal projeler başlatıldı.
Bu ağ, başşehir Tahran’da oluşturuldu. daha sonra öbür kentleri de kapsamaya başladı ve bayan hareketinin ortaya çıkmasını sağladı.
İran’da bayanların kıyafetleri, 20. yüzyılın başından beri liderliğin gündeminde olan bir problem.
Esfandiari, “Ülkede, çağdaş İran’ın babası İstek Şah Pehlevi devrinde çarşaf 1936’ya kadar resmen kadar yasaklanmamıştı.
“seneler öncesinde İran önderi bayanları çarşaf giymemeye teşvik ediyordu. Bunun yerine başörtüsünü özendirmeye çalışıyordu. Çarşaf sonunda yasaklandı. Bu bayanlar için bir zaferdi. Fakat bununla birlikte bir trajediydi. Zira seçme hakkı ellerinden alınmıştı.”
Biroldukca bayan sokağa çıkarken çarşafı çıkarmak zorunda kaldı. Aşağılanmış ve korunmasız hissediyorlardı.
Temmuz 1964’te Tahran’da bir sokak
aynı vakitte Esfandiari, son şahın babasının bayanlar üzerinde olumlu tesirler yaratan birtakım değişiklikler yaptığına dikkat çekiyor.
Beyaz Devrim
1941’de Muhammed İstek iktidara geldi.
Amidi, “Onun devrinde ülkenin çağdaşlaşması başladı” diyor.
Beyaz İhtilal olarak anılan bu süreçte 1963’te bayanlara oy kullanma hakkı ve adamlarınkiyle birebir siyasi haklar verildi.
Bunlara ek olarak kırsal kesimde bayanların eğitime erişiminin artırılmasına yönelik adımlar atıldı.
bu vakitte evlenme ve boşanma mevzularını da içeren aile muhafaza yasası geçirildi.
Amidi, bu yasaının bayanların haklarını genişlettiğini söylüyor:
“Aile Müdafaa Yasası kızların evlenme yaşını 13’ten 18’e çıkardı. Ayrıyeten bayanların boşanma davası açabilmesinin önü açıldı. adamların evlenebileceği bayan sayısı teğe indi. Bunlar bölgedeki öbür ülkelerle kıyaslandığında pek ilerici adımlardı.”
Ağustos 1978’de Tahran’da alışveriş
Şah, otokrat bir başkan bulunmasına karşın ilerici bir önderdi ve Batı külçeşidini seviyordu. Bir sekülerleşme programını hayata geçirdi.
Kadınlar değerli nazaranvlere getirildi. Rahimpour, “Kadın bakanlarımız, yargıçlarımız vardı” diyor.
Ancak Amidi, Beyaz İhtilal vaatlerine rağmen bayanların klasik rollerle yetinmek zorunda kaldıklarını söylüyor.
Parlementoda olmalarına karşı bayanların gerçekte siyasete katılmadıklarını belirtiyor:
“Ama unutmayalım ki bu yaklaşık yarım asır önceydi ve dünya genelinde bayanların epeyce fazla siyasi gücü yoktu.”
Amidi buna karşın İranlı bayanların kamusal ömürde daha fazla rol almaya başladığını belirterek “Toplumda canlı bir varlıkları vardı” diyor.
Amidi, Muhammed Rıza’nın karısı Kraliçe Farah Pehlevi’nin sanat ve kültürdeki tesirine dikkat çekiyor.
Gerçekten de 1950’lerden itibaren 60’lar ve 70’lere kadar sanat büyük ölçüde canlandı. İran, memleketler arası sanat sahnesine çıktı.
İranlı ressam Nahid Hagigat
Sanatsal faaliyetler büyük oranda ülkenin yaşadığı ekonomik refaha paralel olarak gelişiyordu.
Fakat İran’ın hayli petrolü bulunmasına karşın, İranlıların büyük çoğunluğu bu zenginlikten yararlanamıyordu.
Şah ve karısının sanata dayanak vermesine karşın, sanatkarlar, hem bu gerçekliğe birebir vakitte rejimin kendisine çıkanlara uyguladığı baskılara kayıtsız kalmıyorlardı.
1971’te, daha evvel kendisini “Şahenşah” (Kralların Kralı) ilan eden Muhammed İstek, dünyanın en güçlü insanı ve İran’ın mutlak önderi olmuştu.
Rejim, muhaliflerine karşı giderek baskıcı hale gelmişti.
Rahimpour, “Önceki rejimde (devrimdilk önce) insanların toplumsal özgürlükleri vardı. Lakin sıfır siyasi özgürlükleri vardı” diyor:
“Bu epeyce büyük bir meseleydi. Tüm siyasi partiler hükümdarın denetimindeydi. Bir gözetleme toplumu vardı. Basın özgürlüğü yoktu. Rastgele bir siyasi aktivizmde yer alanlar mahpusu boylayabilirdi”
Sosyal huzursuzluk sokaklara taştı ve 1978’te Şah rejimine karşı büyük çaplı protestolar başladı.
KAYNAK,GETTY IMAGES
Fotoğraf altı yazısı,
Tahran’da Saray’da devlet yemeği. (Soldan) İran Şahı, periyodun ABD Lideri Richard Nixon, Kraliçe Farah ve Pat Nixon.
Esfandiari’ye bakılırsa Şah devrinde bayanların elde ettiği kazanımlar, iktidarının son periyodunda eridi:
“Toplumda giderek artan gelenekçi seslere karşılık olarak bayanların karar verici pozisyonlarda bakılırsav almasına dayanağını çekti.”
Rahimpour’a göre İslam İhtilali, dindar olmayan İranlıların da dayanağını almıştı. Biroldukça kişi buna “Gerçek demokrasi” diyordu:
“Tüm kümelerin dayanağı vardı liberaller, komünistler ve dindarlar.”
Ne giymek istedikleri ya da ne kadar dindar olduklarından bağımsız olarak bayanlar, 1979’da Şah’ın devrilmesini sağlayan bu gücün modülü oldu:
Esfandiari, “Devrimle sonuçlanan yürüyüşlerde başörtüsüz eğitimli bayanlar, klasik, başörtüsü takan bayanlar, alt ve orta sınıftan bayanlar vardı” diyor:
“Tüm bu bayanlar, ihtilalin ekonomik ve toplumsal statüleri ve en kıymetlisi türel statülerini güçlendireceği umuduyla omuz omuza yürüyordu.”
Amidi, bayanların İslam Devrimi’ndilk evvel kendilerini daha özgür hissettikleri fikrine katılmıyor:
“İran hala muhafazakar, dini bir toplumdu. Fakat bu biçimdelar bu klasik ve muhafazakar kalıpları kıracak ve bayanların toplumdaki tartısını artıracak bir siyasi irade vardı.”
KAYNAK,GETTY IMAGES
Fotoğraf altı yazısı,
Humeyni taraftarları
Ama Amidi, bunun hayata geçirilemediğine dikkat çekiyor.
Rahimpour’a nazaran İslam Devrimi’ndilk evvel bayanların daha bağımsız ve kuvvetli hissedip hissetmediklerine dair farklı görüşler bulunduğunu belirtiyor:
“Dindar bayanlar ihtilalden daha sonra dışarı çıkarken daha rahat hissettiklerini söyleyecektir. Lakin liberal bayanlar farklı düşünüyor. Unutmayalım ki İran toplumunun bir kesiti hayli dindar.”
Arşivlerdeki başörtüsüz bayan fotoğrafları, bayanlar için devrimdilk evvelki genel havayı tam olarak yansıtmıyor.
Farklı yaşlardan biroldukca hanımın, başörtüsünü ve dini kıyafetleri tercih etmesinin sebebi tahminen de toplumun bugüne kıyasla fazlaca daha muhafazakar ve dindar olmasıydı.
Rahimpour’a nazaran birfazlaca İranlı özgürlük umuduyla ihtilale katıldı ve hayalleri kısa sürdü:
“Devrimden daha sonra birfazlaca kişinin küçük eteklerden ve bayanlarla erkeklerle bir arada sahip oldukları özgürlüklerden rahatsız olduğunu fark ettik. İhtilale katılmalarının sebebi buydu.”
Rahimpour, tıpkı vakitte koyu dindar birfazlaca insanın, başörtüsünün bayanların kendi seçimi olması gerektiğine inandığına dikkat çekerek “Dinde zorlama olmaz” diyor.
İran’da artık, başörtüsünü gerektiği üzere takmadığı için gözaltına alınan 22 yaşındaki bir hanımın polis nezaretindeyken hayatını kaybetmesi niçiniyle yeni bir protesto dalgası yaşanıyor.
Yetkililer Mahsa Amini’nin öbür sıhhat problemleri niçiniyle öldüğünü tez ediyor. Ailesi ise Amini’nin dövülerek öldürüldüğüne inanıyor.
Bu şovlar, İranlı başkanların son senelerda karşı karşıya oldukları en büyük meydan okumalardan biri. Bu beraberinde, kitlesel protestolarda yeni bir periyot.
“Devrimdilk evvel anneannemin başörtülü, annemin de küçük etekli olduğu biroldukca fotoğrafını gördüm. Yan yana ve ahenk arasındaydiler”.
İran’da 1979 İslam Devrimi’ndilk evvel bayanlar için şimdiki üzere, maddelere geçmiş sıkı kıyafet kuralları yoktu. Artık bayanlar başlarını örtmek, uzun ve bol giysiler giymek zorunda.
Rahimpour, “İran liberal bir ülkeydi. Bayanlar istedikleri üzere giyiniyordu” diyor.
İran’da bayanların bu kurallara uyup uymadığını denetlemekle bakılırsavli ahlak polisi tarafınca gözaltına alınan 22 yaşındaki bir hanımın hayatını yitirmesi ülke çapında protestolara yol açtı.
Rahimpour, ihtilalden daha sonra doğdu. Lakin, anne-babasıyla, akrabalarının tecrübelerinin yanı sıra, bir gazeteci olarak Şah’ın devrilmesinden daha sonra İran’ın yaşadığı dönüşümü yakından izledi.
1970’lerde bir statta Şah’ın doğum günü kutlamalarına katılanlar
Bu, birinci senelerda, kıyafetin ötesine geçen bir dönüşümdü.
BBC Dünya Servisi’nde bayan mevzularında haberler yapan İranlı gazeteci Feranak Amidi de “Devrimden bayan erkek ayrılığı yoktu. Ama 1979’dan daha sonra okullar ayrıldı, birbiriyle akrabalık münasebeti olmayan bayanlar ve erkekler, toplumsallaşmak için bir ortaya geldiklerinde gözaltına alınmaya başladılar” diyor:
“Ergenlik çağımdayken arkadaşlarımla pizza yerken gözaltına alındım. 1979’dan evvel gece kulüpleri, cümbüş yerleri vardı. Ve beşerler özgürce buralarda vakit geçirebiliyordu.”
Devrim öncesi sinemalarda de bayanların istedikleri üzere gibir dahabildikleri görülüyor. Kimi Batı üslubu giyiniyor, kimi de daha muhafazakar.
Amidi, “Farklı giysi usulleri vardı Kimileri kara çarşaflıydı. Lakin artık hükümetin istediği biçimde değil” diyor.
Şah’ın doğum günü kutlamaları
Bu röportajda Esfandiari, “İran’da bayan hareketi, bayanların anayasal ihtilal sırasında sokaklara çıkmasıyla 19. yüzyılın sonlarında başladı” diyor.
hemen sonrasında kızlar için okul açılması ve bayan mecmualarının yayımlanması üzere farklı toplumsal projeler başlatıldı.
Bu ağ, başşehir Tahran’da oluşturuldu. daha sonra öbür kentleri de kapsamaya başladı ve bayan hareketinin ortaya çıkmasını sağladı.
İran’da bayanların kıyafetleri, 20. yüzyılın başından beri liderliğin gündeminde olan bir problem.
Esfandiari, “Ülkede, çağdaş İran’ın babası İstek Şah Pehlevi devrinde çarşaf 1936’ya kadar resmen kadar yasaklanmamıştı.
“seneler öncesinde İran önderi bayanları çarşaf giymemeye teşvik ediyordu. Bunun yerine başörtüsünü özendirmeye çalışıyordu. Çarşaf sonunda yasaklandı. Bu bayanlar için bir zaferdi. Fakat bununla birlikte bir trajediydi. Zira seçme hakkı ellerinden alınmıştı.”
Biroldukca bayan sokağa çıkarken çarşafı çıkarmak zorunda kaldı. Aşağılanmış ve korunmasız hissediyorlardı.
Temmuz 1964’te Tahran’da bir sokak
aynı vakitte Esfandiari, son şahın babasının bayanlar üzerinde olumlu tesirler yaratan birtakım değişiklikler yaptığına dikkat çekiyor.
Beyaz Devrim
1941’de Muhammed İstek iktidara geldi.
Amidi, “Onun devrinde ülkenin çağdaşlaşması başladı” diyor.
Beyaz İhtilal olarak anılan bu süreçte 1963’te bayanlara oy kullanma hakkı ve adamlarınkiyle birebir siyasi haklar verildi.
Bunlara ek olarak kırsal kesimde bayanların eğitime erişiminin artırılmasına yönelik adımlar atıldı.
bu vakitte evlenme ve boşanma mevzularını da içeren aile muhafaza yasası geçirildi.
Amidi, bu yasaının bayanların haklarını genişlettiğini söylüyor:
“Aile Müdafaa Yasası kızların evlenme yaşını 13’ten 18’e çıkardı. Ayrıyeten bayanların boşanma davası açabilmesinin önü açıldı. adamların evlenebileceği bayan sayısı teğe indi. Bunlar bölgedeki öbür ülkelerle kıyaslandığında pek ilerici adımlardı.”
Ağustos 1978’de Tahran’da alışveriş
Şah, otokrat bir başkan bulunmasına karşın ilerici bir önderdi ve Batı külçeşidini seviyordu. Bir sekülerleşme programını hayata geçirdi.
Kadınlar değerli nazaranvlere getirildi. Rahimpour, “Kadın bakanlarımız, yargıçlarımız vardı” diyor.
Ancak Amidi, Beyaz İhtilal vaatlerine rağmen bayanların klasik rollerle yetinmek zorunda kaldıklarını söylüyor.
Parlementoda olmalarına karşı bayanların gerçekte siyasete katılmadıklarını belirtiyor:
“Ama unutmayalım ki bu yaklaşık yarım asır önceydi ve dünya genelinde bayanların epeyce fazla siyasi gücü yoktu.”
Amidi buna karşın İranlı bayanların kamusal ömürde daha fazla rol almaya başladığını belirterek “Toplumda canlı bir varlıkları vardı” diyor.
Amidi, Muhammed Rıza’nın karısı Kraliçe Farah Pehlevi’nin sanat ve kültürdeki tesirine dikkat çekiyor.
Gerçekten de 1950’lerden itibaren 60’lar ve 70’lere kadar sanat büyük ölçüde canlandı. İran, memleketler arası sanat sahnesine çıktı.
İranlı ressam Nahid Hagigat
Sanatsal faaliyetler büyük oranda ülkenin yaşadığı ekonomik refaha paralel olarak gelişiyordu.
Fakat İran’ın hayli petrolü bulunmasına karşın, İranlıların büyük çoğunluğu bu zenginlikten yararlanamıyordu.
Şah ve karısının sanata dayanak vermesine karşın, sanatkarlar, hem bu gerçekliğe birebir vakitte rejimin kendisine çıkanlara uyguladığı baskılara kayıtsız kalmıyorlardı.
1971’te, daha evvel kendisini “Şahenşah” (Kralların Kralı) ilan eden Muhammed İstek, dünyanın en güçlü insanı ve İran’ın mutlak önderi olmuştu.
Rejim, muhaliflerine karşı giderek baskıcı hale gelmişti.
Rahimpour, “Önceki rejimde (devrimdilk önce) insanların toplumsal özgürlükleri vardı. Lakin sıfır siyasi özgürlükleri vardı” diyor:
“Bu epeyce büyük bir meseleydi. Tüm siyasi partiler hükümdarın denetimindeydi. Bir gözetleme toplumu vardı. Basın özgürlüğü yoktu. Rastgele bir siyasi aktivizmde yer alanlar mahpusu boylayabilirdi”
Sosyal huzursuzluk sokaklara taştı ve 1978’te Şah rejimine karşı büyük çaplı protestolar başladı.
KAYNAK,GETTY IMAGES
Fotoğraf altı yazısı,
Tahran’da Saray’da devlet yemeği. (Soldan) İran Şahı, periyodun ABD Lideri Richard Nixon, Kraliçe Farah ve Pat Nixon.
Esfandiari’ye bakılırsa Şah devrinde bayanların elde ettiği kazanımlar, iktidarının son periyodunda eridi:
“Toplumda giderek artan gelenekçi seslere karşılık olarak bayanların karar verici pozisyonlarda bakılırsav almasına dayanağını çekti.”
Rahimpour’a göre İslam İhtilali, dindar olmayan İranlıların da dayanağını almıştı. Biroldukça kişi buna “Gerçek demokrasi” diyordu:
“Tüm kümelerin dayanağı vardı liberaller, komünistler ve dindarlar.”
Ne giymek istedikleri ya da ne kadar dindar olduklarından bağımsız olarak bayanlar, 1979’da Şah’ın devrilmesini sağlayan bu gücün modülü oldu:
Esfandiari, “Devrimle sonuçlanan yürüyüşlerde başörtüsüz eğitimli bayanlar, klasik, başörtüsü takan bayanlar, alt ve orta sınıftan bayanlar vardı” diyor:
“Tüm bu bayanlar, ihtilalin ekonomik ve toplumsal statüleri ve en kıymetlisi türel statülerini güçlendireceği umuduyla omuz omuza yürüyordu.”
Amidi, bayanların İslam Devrimi’ndilk evvel kendilerini daha özgür hissettikleri fikrine katılmıyor:
“İran hala muhafazakar, dini bir toplumdu. Fakat bu biçimdelar bu klasik ve muhafazakar kalıpları kıracak ve bayanların toplumdaki tartısını artıracak bir siyasi irade vardı.”
KAYNAK,GETTY IMAGES
Fotoğraf altı yazısı,
Humeyni taraftarları
Ama Amidi, bunun hayata geçirilemediğine dikkat çekiyor.
Rahimpour’a nazaran İslam Devrimi’ndilk evvel bayanların daha bağımsız ve kuvvetli hissedip hissetmediklerine dair farklı görüşler bulunduğunu belirtiyor:
“Dindar bayanlar ihtilalden daha sonra dışarı çıkarken daha rahat hissettiklerini söyleyecektir. Lakin liberal bayanlar farklı düşünüyor. Unutmayalım ki İran toplumunun bir kesiti hayli dindar.”
Arşivlerdeki başörtüsüz bayan fotoğrafları, bayanlar için devrimdilk evvelki genel havayı tam olarak yansıtmıyor.
Farklı yaşlardan biroldukca hanımın, başörtüsünü ve dini kıyafetleri tercih etmesinin sebebi tahminen de toplumun bugüne kıyasla fazlaca daha muhafazakar ve dindar olmasıydı.
Rahimpour’a nazaran birfazlaca İranlı özgürlük umuduyla ihtilale katıldı ve hayalleri kısa sürdü:
“Devrimden daha sonra birfazlaca kişinin küçük eteklerden ve bayanlarla erkeklerle bir arada sahip oldukları özgürlüklerden rahatsız olduğunu fark ettik. İhtilale katılmalarının sebebi buydu.”
Rahimpour, tıpkı vakitte koyu dindar birfazlaca insanın, başörtüsünün bayanların kendi seçimi olması gerektiğine inandığına dikkat çekerek “Dinde zorlama olmaz” diyor.
İran’da artık, başörtüsünü gerektiği üzere takmadığı için gözaltına alınan 22 yaşındaki bir hanımın polis nezaretindeyken hayatını kaybetmesi niçiniyle yeni bir protesto dalgası yaşanıyor.
Yetkililer Mahsa Amini’nin öbür sıhhat problemleri niçiniyle öldüğünü tez ediyor. Ailesi ise Amini’nin dövülerek öldürüldüğüne inanıyor.
Bu şovlar, İranlı başkanların son senelerda karşı karşıya oldukları en büyük meydan okumalardan biri. Bu beraberinde, kitlesel protestolarda yeni bir periyot.