bencede
New member
Köpeklerle bağlantımız epey eskilere dayanıyor.
Arkeologlar 14 bin yıl evvel insanların köpekleri sahiplerinin yanına gömdüğünü bulmuştu.
Köpeklerin beşerler tarafınca evcilleştirilen birinci hayvan çeşidi olduğuna dair hayli sayıda delile karşın köpeklerle bağımızın kökeni hâlâ epey tartışmalı bir husus.
İnsan-köpek ittifakının birinci vakit içinderda 15.000 ila 40.000 yıl evvel Avrupa yahut Asya’da nasıl başladığına dair iki ana rakip teori var.
Çeşitler ortası sahiplenme teorisi, tüm köpeklerin ortak atası olan tarih öncesi gri kurtları, kazara evcilleştirdiğimizi söylüyor.
Bu teoriye bakılırsa insanların bu kurtların yavrularını evcilleştirmesi köpeklerin ortaya çıkmasını sağladı.
Kommensalizm teorisiyse kurtların, atılan yiyecek kalıntılarını aramak için insan yerleşimlerinin etrafında dolaşarak temelde kendi kendine evcilleştiğini öne sürüyor.
Kommensalizm ekolojide, iki organizmanın kurduğu ortak hayat tiplerinden birine verilen isim. Bu bağlantıda bir canlı fayda sağlarken başkası bu paydaşlıktan etkilenmiyor.
Kurtlarla ilgili kommensalizm argümanını savunan New York’taki Stony Brook Üniversitesi’nden Krishna Veeramah, “Daha evcil ve daha az saldırgan olan kurtlar bu bağlantıda daha başarılı olurdu,” diyor ve ekliyor:
“İnsanlar vakit ortasında bu süreçten başlangıçta rastgele bir yarar sağlamazken bu hayvanlarla bir çeşit simbiyotik bağ geliştirecek ve sonunda bugün gördüğümüz köpekler ortaya çıkacaktı.’
“Rekabet halindeydiler”
Emekli bir antropoloji profesörü ve insan-hayvan etkileşimleri tarihinde ünlü bir uzman olan Pat Shipman, daha evvel birbirlerine eşlik etmekle pek de ilgilenmeyen bu iki çeşit içinde kuvvetli bir bağ oluştuğunu söylüyor.
Shipman, “Yaptığımız tüm icatları ve kullandığımız kısa yolları düşündüğümüzde hayvanları evcilleştirmek olağanüstü bir örnek” diyor ve ekliyor:
“Ama kurtları evcilleştirmek kolay bir şey değildi. Yalnızca tehlikeli değillerdi, hem de besin için beşerlerle rekabet ediyorlardı.”
Getty Images Norveç kış ormanındaki kurtlar
Emekli profesör, hem kurtların tıpkı vakitte insanların sonunda işbirliğinin yararlarını gördüğünü açıklıyor. Beşerler için kurtlar daha büyük avların peşinde koşarken paydaşlık etmenin yanı sıra düşmanlara karşı hami haline geldi.
Arkeolojinin gösterdiği üzere, kurtlar/köpekler insanların büyük ailelerinin birer kesimi haline geldi. Mezarlıkların yanı sıra onları evcil hayvanlara emsal biçimde tasvir eden tarih öncesi mağara fotoğrafları de bulundu.
“Besin zincirine hükmettiler”
Shipman, yakın vakitte yayımlanan “En Eski Dostlarımız” isimli kitabında, köpeklerle işbirliğinin homosapiens’in en yakın akrabalarımız olan Neandertaller’i nasıl alt ettiğini açıklayabilecek niçinlerden biri olduğunu öne sürdü.
Shipman, “İnsan-kurt ittifakı besin zincirine hükmediyor” diyor.
Kommensalizm hipotezi yakın vakitte öbür bir takviye daha kazandı: Aralık ayı sonlarında yayımlanan bir çalışmada, Finli araştırmacılar, avcı-toplayıcıların ellerindeki et fazlasını kurtlarla paylaştığını, zira insanların sırf protein tüketerek yaşayamadığını -ve artık de yaşayamayacağını- öne sürdüler.
Araştırmacılar, “Bu birinci periyodun akabinde birinci evcilleşen köpekler, av arkadaşı, yük hayvanı ve muhafız üzere fazlaca çeşitli biçimlerde kullanılarak uysallaşacaklardı” diye yazdı.
Besleme davranışı
Pennsylvania Üniversitesi’nde insan-hayvan etkileşimi konusunda uzman olan James Serpell, köpek evcilleştirmenin her iki çeşit için de karşılıklı faydası olduğu fikrine karşı çıkmıyor.
Fakat geçen Nisan ayında Frontiers in Veterinary Science mecmuasında yayımlanan bir makalesinde Serpell, cinsler ortası sahiplenmenin kurtların köpeğe dönüşümüne dair daha makul bir açıklama olduğunu savunuyor.
Bahse aşina olmayanlar için Serpell, insan nüfusunun büyüklüğünün on binlerce yıl evvel bundan epey daha küçük olduğuna dikkat çekiyor. Küçük ve dağınık kümeler halinde yaşama eğiliminde olan beşerler pek fazla çöp de üretmiyordu.
Serpell, “Ayrıca, çağdaş avcı-toplayıcılara baktığınızda onların eşyalarını çöpe atmadıklarını görüyorsunuz” diyor ve ekliyor:
“Avcı-toplayıcıların öteki hayvanlar onlara ulaşmasın diye hayvan kalıntılarını taammüden sakladığına dair literatürde bir epey örnek var.”
Serpell, atalarımızın “büyük etoburların kendi yerleşim yerlerini sık sık ziyaret etmesini istemediğine” inanıyor:
“Güney Afrika’daki çağdaş Buşman avcı-toplayıcı topluluğu, aslanları korkutmak için özel teknikler geliştiriyor. Yani geçmişte insanların isteyeceği son şey, tehlikeli hayvanları topluluklarına davet etmekti.”
birebir vakitte, Serpell ve tipler ortası sahiplenme teorisinin başka destekçileri, atalarımızın yavru hayvanları sevme konusunda bizden o kadar da farklı olmadığından şüpheleniyor.
Eski insanların kurt yavrularını yakaladıklarını ve çoklukla hayvan büyüdüğünde onu yabanî tabiata geri saldıklarını sav ediyorlar.
Lakin yakalanan birtakım yavrular, insan arkadaşlığından zevk almış ve beşerlerle bir arada takılmayı istemiş olabilir.
Serpell, “Bu sıra dışı derecede evcil ve arkadaş canlısı kurtları çiftleştirdiğinizde, yabanî çeşidinden epeyce farklı olan bu yeni hayvan çeşidini elde edebilirsiniz” diyor ve ekliyor:
“Fakat bu başlangıçta plandan çok tesadüfen oldu.”
Hakikat vakitte gerçek hayvan mı?
Köpeğin birinci evcilleştirilmesi epey uzun vakit evvel gerçekleşti. Bir gün bunun nasıl gerçekleştiğine dair kesin deliller bulmamız olası lakin bu biçimdea kadar gizemini koruyacak.
Pat Shipman, “Kurtlarla avcı yoldaşlar üzere bağ kurduk. bu biçimdelar hayattan istediklerimiz kurtların istediklerinden epey da farklı değildi” diyor ve ekliyor:
“İnsanlık tarihinin erken devirlerinde hayvanların birçoklarını, onları yemek ya da yük taşımak emeliyle evcilleştirdik.”
Serpell, “Bazı bilim insanları, kurtların ve insanların birlikte yaşamaya evvelinde adapte olduklarını söylüyor. Bunun niçiniyse birebir şeyleri yemeleri, topluluklarının benzeri büyüklükte olması ve ebeveynlerinden misal biçimde bakım görmeleri” diyor ve ekliyor:
“Ortak fazlaca şeyimiz vardı”.
Arkeologlar 14 bin yıl evvel insanların köpekleri sahiplerinin yanına gömdüğünü bulmuştu.
Köpeklerin beşerler tarafınca evcilleştirilen birinci hayvan çeşidi olduğuna dair hayli sayıda delile karşın köpeklerle bağımızın kökeni hâlâ epey tartışmalı bir husus.
- DNA araştırması: Beşerler evvel köpekleri evcilleştirdi
İnsan-köpek ittifakının birinci vakit içinderda 15.000 ila 40.000 yıl evvel Avrupa yahut Asya’da nasıl başladığına dair iki ana rakip teori var.
Çeşitler ortası sahiplenme teorisi, tüm köpeklerin ortak atası olan tarih öncesi gri kurtları, kazara evcilleştirdiğimizi söylüyor.
Bu teoriye bakılırsa insanların bu kurtların yavrularını evcilleştirmesi köpeklerin ortaya çıkmasını sağladı.
Kommensalizm teorisiyse kurtların, atılan yiyecek kalıntılarını aramak için insan yerleşimlerinin etrafında dolaşarak temelde kendi kendine evcilleştiğini öne sürüyor.
Kommensalizm ekolojide, iki organizmanın kurduğu ortak hayat tiplerinden birine verilen isim. Bu bağlantıda bir canlı fayda sağlarken başkası bu paydaşlıktan etkilenmiyor.
Kurtlarla ilgili kommensalizm argümanını savunan New York’taki Stony Brook Üniversitesi’nden Krishna Veeramah, “Daha evcil ve daha az saldırgan olan kurtlar bu bağlantıda daha başarılı olurdu,” diyor ve ekliyor:
“İnsanlar vakit ortasında bu süreçten başlangıçta rastgele bir yarar sağlamazken bu hayvanlarla bir çeşit simbiyotik bağ geliştirecek ve sonunda bugün gördüğümüz köpekler ortaya çıkacaktı.’
“Rekabet halindeydiler”
Emekli bir antropoloji profesörü ve insan-hayvan etkileşimleri tarihinde ünlü bir uzman olan Pat Shipman, daha evvel birbirlerine eşlik etmekle pek de ilgilenmeyen bu iki çeşit içinde kuvvetli bir bağ oluştuğunu söylüyor.
Shipman, “Yaptığımız tüm icatları ve kullandığımız kısa yolları düşündüğümüzde hayvanları evcilleştirmek olağanüstü bir örnek” diyor ve ekliyor:
“Ama kurtları evcilleştirmek kolay bir şey değildi. Yalnızca tehlikeli değillerdi, hem de besin için beşerlerle rekabet ediyorlardı.”
Getty Images Norveç kış ormanındaki kurtlar
Emekli profesör, hem kurtların tıpkı vakitte insanların sonunda işbirliğinin yararlarını gördüğünü açıklıyor. Beşerler için kurtlar daha büyük avların peşinde koşarken paydaşlık etmenin yanı sıra düşmanlara karşı hami haline geldi.
Arkeolojinin gösterdiği üzere, kurtlar/köpekler insanların büyük ailelerinin birer kesimi haline geldi. Mezarlıkların yanı sıra onları evcil hayvanlara emsal biçimde tasvir eden tarih öncesi mağara fotoğrafları de bulundu.
“Besin zincirine hükmettiler”
Shipman, yakın vakitte yayımlanan “En Eski Dostlarımız” isimli kitabında, köpeklerle işbirliğinin homosapiens’in en yakın akrabalarımız olan Neandertaller’i nasıl alt ettiğini açıklayabilecek niçinlerden biri olduğunu öne sürdü.
Shipman, “İnsan-kurt ittifakı besin zincirine hükmediyor” diyor.
Kommensalizm hipotezi yakın vakitte öbür bir takviye daha kazandı: Aralık ayı sonlarında yayımlanan bir çalışmada, Finli araştırmacılar, avcı-toplayıcıların ellerindeki et fazlasını kurtlarla paylaştığını, zira insanların sırf protein tüketerek yaşayamadığını -ve artık de yaşayamayacağını- öne sürdüler.
Araştırmacılar, “Bu birinci periyodun akabinde birinci evcilleşen köpekler, av arkadaşı, yük hayvanı ve muhafız üzere fazlaca çeşitli biçimlerde kullanılarak uysallaşacaklardı” diye yazdı.
Besleme davranışı
Pennsylvania Üniversitesi’nde insan-hayvan etkileşimi konusunda uzman olan James Serpell, köpek evcilleştirmenin her iki çeşit için de karşılıklı faydası olduğu fikrine karşı çıkmıyor.
Fakat geçen Nisan ayında Frontiers in Veterinary Science mecmuasında yayımlanan bir makalesinde Serpell, cinsler ortası sahiplenmenin kurtların köpeğe dönüşümüne dair daha makul bir açıklama olduğunu savunuyor.
Bahse aşina olmayanlar için Serpell, insan nüfusunun büyüklüğünün on binlerce yıl evvel bundan epey daha küçük olduğuna dikkat çekiyor. Küçük ve dağınık kümeler halinde yaşama eğiliminde olan beşerler pek fazla çöp de üretmiyordu.
Serpell, “Ayrıca, çağdaş avcı-toplayıcılara baktığınızda onların eşyalarını çöpe atmadıklarını görüyorsunuz” diyor ve ekliyor:
“Avcı-toplayıcıların öteki hayvanlar onlara ulaşmasın diye hayvan kalıntılarını taammüden sakladığına dair literatürde bir epey örnek var.”
Serpell, atalarımızın “büyük etoburların kendi yerleşim yerlerini sık sık ziyaret etmesini istemediğine” inanıyor:
“Güney Afrika’daki çağdaş Buşman avcı-toplayıcı topluluğu, aslanları korkutmak için özel teknikler geliştiriyor. Yani geçmişte insanların isteyeceği son şey, tehlikeli hayvanları topluluklarına davet etmekti.”
birebir vakitte, Serpell ve tipler ortası sahiplenme teorisinin başka destekçileri, atalarımızın yavru hayvanları sevme konusunda bizden o kadar da farklı olmadığından şüpheleniyor.
Eski insanların kurt yavrularını yakaladıklarını ve çoklukla hayvan büyüdüğünde onu yabanî tabiata geri saldıklarını sav ediyorlar.
Lakin yakalanan birtakım yavrular, insan arkadaşlığından zevk almış ve beşerlerle bir arada takılmayı istemiş olabilir.
Serpell, “Bu sıra dışı derecede evcil ve arkadaş canlısı kurtları çiftleştirdiğinizde, yabanî çeşidinden epeyce farklı olan bu yeni hayvan çeşidini elde edebilirsiniz” diyor ve ekliyor:
“Fakat bu başlangıçta plandan çok tesadüfen oldu.”
Hakikat vakitte gerçek hayvan mı?
Köpeğin birinci evcilleştirilmesi epey uzun vakit evvel gerçekleşti. Bir gün bunun nasıl gerçekleştiğine dair kesin deliller bulmamız olası lakin bu biçimdea kadar gizemini koruyacak.
Pat Shipman, “Kurtlarla avcı yoldaşlar üzere bağ kurduk. bu biçimdelar hayattan istediklerimiz kurtların istediklerinden epey da farklı değildi” diyor ve ekliyor:
“İnsanlık tarihinin erken devirlerinde hayvanların birçoklarını, onları yemek ya da yük taşımak emeliyle evcilleştirdik.”
- İnsanların köpek sevgisi, nasıl 200 canlı çeşidini yok olmanın eşiğine getirdi?
- Pitbull ve ‘tehlikeli ırklar’: niye saldırırlar, cürüm köpekte mi, yasak tahlil mü?
Serpell, “Bazı bilim insanları, kurtların ve insanların birlikte yaşamaya evvelinde adapte olduklarını söylüyor. Bunun niçiniyse birebir şeyleri yemeleri, topluluklarının benzeri büyüklükte olması ve ebeveynlerinden misal biçimde bakım görmeleri” diyor ve ekliyor:
“Ortak fazlaca şeyimiz vardı”.