bencede
New member
Gülsen Solaker
Rusya’nın Ukrayna işgalinin başlamasının akabinde iki taraf içindeki müzakerelerin yeni adresi İstanbul olurken, dış siyaset gözlemcilerine bakılırsa görüşmelerin Belarus’tan İstanbul’a kaydırılması Rusya’nın alanda beklediğini bulamadığının ve “onurlu bir çıkış” aradığının göstergesi olabilir.
Ukrayna’ya yönelik akınların 24 Şubat’ta başlamasının akabinde iki taraf içindeki müzakerelerin birinci birkaç tipi Rusya’ya dayanağı ile bilinen Belarus’ta yüz yüze yapılmış, akabinde görüşmelerin görüntü konferans usulüyle devam etmesi sonucu alınmıştı.
O sırada Türkiye de savaşın başından beri izlediği ve kimi uzmanlarca “aktif tarafsızlık” olarak nitelendirilen, “kolaylaştırıcı” rol kapsamında iki ülke yetkililerini bir ortaya getirmeyi teklif etmiş, Antalya Diplomasi Forumu’nda da Ukrayna ve Rusya dışişleri bakanlarını buluşturmuştu.
Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan geçen hafta NATO tepesi dönüşü uçakta yaptığı açıklamada, Ukrayna ve Rusya başkanları ile görüşeceğini belirterek, “Putin’e barış için atılacak adımın mimarı sen olmalısın, onurlu bir çıkış yap diyeceğim” demişti.
Dolmabahçe Sarayı’nda 29-30 Mart’ta iki gün sürmesi planlanan görüşmelerin adresinin değişmesinin manası, tarafların müzakere edeceği başlıklar, Ukrayna’nın talep ettiği garantörlük sorunu üzere hususları dış siyaset uzmanları kıymetlendirdi.
Masa Belarus’tan İstanbul’a taşındı
İki ülke içindeki görüşmeler savaşın beşinci gününde Rusya’nın ısrarıyla yakın olduğu Belarus’ta başlamıştı.
Türk-Alman Üniversitesi’nden Doç. Dr. Enes Bayraklı, Rusya’nın müzakereler için birinci başta Belarus’ta ısrar etmesinin hedefinin Ukrayna’ya koşullarını dikte ettirecek bir güce sahip olduğunu göstermek istemesi olduğunu belirterek, Ankara’nın görüşmelere konut sahipliği yapmayı aslında savaşın başından beri önerdiğini fakat Putin’in bunda epeyce istekli olmadığını belirtiyor.
“Çünkü savaşın başındaki fotoğraf epey daha farklıydı ve Putin’in istediği süratli bir tahlile ulaşarak, isteklerini dikte ettirmekti” diyen Bayraklı, geçen bir ay ortasında ise Putin için “evdeki hesabın çarşıya uymadığını” söz ediyor. Bayraklı, bir ayın sonunda Rusya’nın Ukrayna’nın doğusuna odaklanmasının gaye küçültme manasına geldiğini belirterek, kelamlarını şu biçimde sürdürüyor:
“Ukrayna’da uzun bir savaş tahminen bir daha sürdürülebilir fakat bunun getireceği yıkım epey daha büyük olacak. Bu niçinle Rusya’nın Ukrayna’dan bir çıkış aradığını düşünüyorum.”
Lakin gerek Ukrayna gerekse ABD’li birtakım yetkililerin memleketler arası basına son demeçleri Rusya’nın taviz vereceğini düşünmek için erken olduğu tarafında.
Emekli Tümgeneral Ali Er de Rusların hem taktik tıpkı vakitte lojistik açılardan şu anda “tam bir açmazın” ortasında olduğu ve adresin değişmesinde bunun epeyce etken olduğu görüşünde. Rusya’nın bir ayın akabinde yalnızca ayrılıkçı bölgelerde nazaranceli bir muvaffakiyet elde ettiğini ve Ukrayna’nın artık karşı taarruza geçtiğini söyleyen Er, şuna dikkat çekiyor:
“Askeri literatürde karşı taarruz denildiği vakit taarruz edenlerin başarısı silinmiş manasına gelir. Rusya’nın askeri manadaki başarısızlığının en büyük göstergesi budur.”
Rusya’nın Ukrayna’da daha epey tahribat yapmak için elinde imkan olmasına karşın bedelinin daha ağır olacağı hesabı yaptığı öngörüsünde bulunan Er, şu biçimde konuşuyor:
“İstanbul’daki görüşmelerin taraflara daha eşit şartlarda müzakere fırsatı vereceğini düşünüyorum. ötürüsıyla bu Ukrayna için bir muvaffakiyettir. Rusya’nın İstanbul’da görüşmelere ikna olması bir yerde Türkiye’nin de başarısıdır.”
Tünelin ucunda ışık var mı?
Emekli Büyükelçi Mithat Rende de görüşmelerin İstanbul’a alınmasını “tünelin ucunda ışık olabileceğinin” bir işareti olarak yorumlamak istediğini aktarıyor.
Bu bahiste bir sonuca varabilmek için heyet oluşumlarına bakmak gerektiğini söyleyen tecrübeli diplomat, bu çeşit müzakerelerde heyet üyeleri ne kadar üst seviyede olursa ilerleme sağlanmasının o kadar mümkün olacağını belirtiyor.
Kremlin Sözcüsü Dmitry Peskov dün yaptığı açıklamada, “Müzakerelerde yetersiz ilerlemeye karşın görüşmelerin yüz yüze yapılması kıymetli. Yüz yüze gerçekleştirilen görüşmeler, daha verimli oluyor” demişti.
Rende, İstanbul’da iki günlük görüşmelerin bir “sürece” evrilmesinin de mümkün olabileceğini tabir ediyor.
İstanbul Aydın Üniversitesi’nden Prof. Dr. Tarık Oğuzlu ise Putin’in zihnini okumanın kuvvetliğüne değinerek, görüşmelerin kararına dair şu beklentisini paylaşıyor:
“Bir bakmışsınız bu görüşmelerde ele avuca gelir bir şey de çıkabilir, tam bir barış muahedesi olmasa bile kalıcı bir ateşkes çıkabilir. Bence iki taraf ve Batı da bunu ister. Zira savaşın uzaması her insanın devzavantajına.”
Taraflar neleri müzakere ediyor?
Tarafların bugüne kadar sürdürdükleri görüşmeler Cumhurbaşkanlığı Sözcüsü İbrahim Kalın’ın verdiği bilgiye nazaran altı mevzu başlığında toplanıyor.
Bu mevzu başlıkları; Birincisi Ukrayna’nın tarafsızlığı yani NATO üyeliğinden vazgeçilmesi. İkincisi, Avusturya modeli bağlamında silahsızlanma ve karşılıklı güvenlik garantileri verilmesi. Üçüncüsü, Rus tarafının ‘Nazilikten arındırılma’ diye söz ettiği süreç. Dördüncüsü, Rusçanın Ukrayna’da yaygın kullanılmasının önündeki pürüzlerin kaldırılması.
Türk tarafına göre bu birinci dört hususta ilerleme kaydedilmiş durumda. Fakat Kalın “Tam mutabakat olduğunu yahut bir mutabakatın imzalanmak üzere olduğunu söylemek için erken” ikazını da yapıyor.
Görüşmelerin kritik kısmını beşinci ve altıncı unsurlar oluşturuyor. Bunlar da bir daha Kalın’a göre Donbas ve Kırım’ın statüsü problemi. Rus tarafının Kırım’ın ilhakının ve Donbas’taki iki kelamda cumhuriyetin tanınması talepleri Ukrayna ve memleketler arası topluluk açısından kabul edilebilir bulunmuyor.
Türkiye’nin beklentisi görüşmeler sürecinde birinci dört hususta bir noktaya gelinmesi ve mutabakat çıkması durumunda, Kırım ve ayrılıkçı bölgeler ile alakalı siyasi kararları vermek üzere iki başkanın bir ortaya gelmesi. Lakin bunun için iki günlük müddetin yetmeyebileceği ve görüşmelerin öteki tiplerde devam edebileceği belirtiliyor.
Türkiye için garantörlük olur mu?
Bu ortada Ukrayna evvelden talep ettiği NATO üyeliği üzere kimi konularda geri adım atarken, güvenliğin kalıcı olması için de “bazı garantiler” talep ediyor.
Ukrayna başkanı Volodimir Zelenskiy son yaptığı bir açıklamada, Türkiye’deki görüşmelerde egemenlik ve toprak bütünlüğü konusunda ısrarcı olmaya devam edeceklerini söyleyerek, faal garantilerin sağlanmasının bir mecburilik olduğunu kaydetmişti. Garantörlük için ismi geçen ülkeler içinde Türkiye de vakit zaman söylem ediliyor.
Dış siyaset uzmanlarına göre Ukrayna’nın talep ettiği garantörlüğün nasıl olacağı çabucak hemen tam aşikâr değil fakat görüşmelerin İstanbul’a taşınması bu ihtimal için yer oluşturabilir.
Bayraklı, Türkiye’nin tek başına garantörlük işine gireceğini sanmadığını söyleyerek, diğer Batılı müttefiklerle birlikte yapılacak bir garantörlüğün Türkiye’ye önemli bir aktiflik kazandırabileceğini belirtiyor. Bayraklı, bu ihtimalin gerçekleşmesi durumunda Rusya’nın hem Karabağ tıpkı vakitte Ukrayna’da Türkiye’nin müdahilliğini kabul etmek zorunda kalmış olacağını söylüyor.
Oğuzlu da Türkiye için tek başına bir garantörlüğün muhakkak kelam konusu olmaması gerektiğini söz ederek, herkestilk evvel asıl garantörün Rusya olması gerektiğini lakin Moskova’nın 1994’te verdiği garantiye bile uymadığını hatırlatıyor.
1994’te imzalanan Budapeşte Memorandumu ile Ukrayna elindeki nükleer silahlardan vazgeçmeyi kabul etmiş, bunun karşılığında Rusya, İngiltere ve Amerika garantör olmuştu.
Financial Times’ın son haberine göre Ukrayna tarafı NATO’nun 5. hususuna benzeri bir biçimde Rusya, ABD, İngiltere, Kanada, Fransa, Almanya, Çin, İtalya, Polonya, İsrail ve Türkiye üzere ülkelerden ortak güvenlik garantisi istiyor.
Rusya’nın Ukrayna işgalinin başlamasının akabinde iki taraf içindeki müzakerelerin yeni adresi İstanbul olurken, dış siyaset gözlemcilerine bakılırsa görüşmelerin Belarus’tan İstanbul’a kaydırılması Rusya’nın alanda beklediğini bulamadığının ve “onurlu bir çıkış” aradığının göstergesi olabilir.
Ukrayna’ya yönelik akınların 24 Şubat’ta başlamasının akabinde iki taraf içindeki müzakerelerin birinci birkaç tipi Rusya’ya dayanağı ile bilinen Belarus’ta yüz yüze yapılmış, akabinde görüşmelerin görüntü konferans usulüyle devam etmesi sonucu alınmıştı.
O sırada Türkiye de savaşın başından beri izlediği ve kimi uzmanlarca “aktif tarafsızlık” olarak nitelendirilen, “kolaylaştırıcı” rol kapsamında iki ülke yetkililerini bir ortaya getirmeyi teklif etmiş, Antalya Diplomasi Forumu’nda da Ukrayna ve Rusya dışişleri bakanlarını buluşturmuştu.
Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan geçen hafta NATO tepesi dönüşü uçakta yaptığı açıklamada, Ukrayna ve Rusya başkanları ile görüşeceğini belirterek, “Putin’e barış için atılacak adımın mimarı sen olmalısın, onurlu bir çıkış yap diyeceğim” demişti.
Dolmabahçe Sarayı’nda 29-30 Mart’ta iki gün sürmesi planlanan görüşmelerin adresinin değişmesinin manası, tarafların müzakere edeceği başlıklar, Ukrayna’nın talep ettiği garantörlük sorunu üzere hususları dış siyaset uzmanları kıymetlendirdi.
Masa Belarus’tan İstanbul’a taşındı
İki ülke içindeki görüşmeler savaşın beşinci gününde Rusya’nın ısrarıyla yakın olduğu Belarus’ta başlamıştı.
Türk-Alman Üniversitesi’nden Doç. Dr. Enes Bayraklı, Rusya’nın müzakereler için birinci başta Belarus’ta ısrar etmesinin hedefinin Ukrayna’ya koşullarını dikte ettirecek bir güce sahip olduğunu göstermek istemesi olduğunu belirterek, Ankara’nın görüşmelere konut sahipliği yapmayı aslında savaşın başından beri önerdiğini fakat Putin’in bunda epeyce istekli olmadığını belirtiyor.
“Çünkü savaşın başındaki fotoğraf epey daha farklıydı ve Putin’in istediği süratli bir tahlile ulaşarak, isteklerini dikte ettirmekti” diyen Bayraklı, geçen bir ay ortasında ise Putin için “evdeki hesabın çarşıya uymadığını” söz ediyor. Bayraklı, bir ayın sonunda Rusya’nın Ukrayna’nın doğusuna odaklanmasının gaye küçültme manasına geldiğini belirterek, kelamlarını şu biçimde sürdürüyor:
“Ukrayna’da uzun bir savaş tahminen bir daha sürdürülebilir fakat bunun getireceği yıkım epey daha büyük olacak. Bu niçinle Rusya’nın Ukrayna’dan bir çıkış aradığını düşünüyorum.”
Lakin gerek Ukrayna gerekse ABD’li birtakım yetkililerin memleketler arası basına son demeçleri Rusya’nın taviz vereceğini düşünmek için erken olduğu tarafında.
Emekli Tümgeneral Ali Er de Rusların hem taktik tıpkı vakitte lojistik açılardan şu anda “tam bir açmazın” ortasında olduğu ve adresin değişmesinde bunun epeyce etken olduğu görüşünde. Rusya’nın bir ayın akabinde yalnızca ayrılıkçı bölgelerde nazaranceli bir muvaffakiyet elde ettiğini ve Ukrayna’nın artık karşı taarruza geçtiğini söyleyen Er, şuna dikkat çekiyor:
“Askeri literatürde karşı taarruz denildiği vakit taarruz edenlerin başarısı silinmiş manasına gelir. Rusya’nın askeri manadaki başarısızlığının en büyük göstergesi budur.”
Rusya’nın Ukrayna’da daha epey tahribat yapmak için elinde imkan olmasına karşın bedelinin daha ağır olacağı hesabı yaptığı öngörüsünde bulunan Er, şu biçimde konuşuyor:
“İstanbul’daki görüşmelerin taraflara daha eşit şartlarda müzakere fırsatı vereceğini düşünüyorum. ötürüsıyla bu Ukrayna için bir muvaffakiyettir. Rusya’nın İstanbul’da görüşmelere ikna olması bir yerde Türkiye’nin de başarısıdır.”
Tünelin ucunda ışık var mı?
Emekli Büyükelçi Mithat Rende de görüşmelerin İstanbul’a alınmasını “tünelin ucunda ışık olabileceğinin” bir işareti olarak yorumlamak istediğini aktarıyor.
Bu bahiste bir sonuca varabilmek için heyet oluşumlarına bakmak gerektiğini söyleyen tecrübeli diplomat, bu çeşit müzakerelerde heyet üyeleri ne kadar üst seviyede olursa ilerleme sağlanmasının o kadar mümkün olacağını belirtiyor.
Kremlin Sözcüsü Dmitry Peskov dün yaptığı açıklamada, “Müzakerelerde yetersiz ilerlemeye karşın görüşmelerin yüz yüze yapılması kıymetli. Yüz yüze gerçekleştirilen görüşmeler, daha verimli oluyor” demişti.
Rende, İstanbul’da iki günlük görüşmelerin bir “sürece” evrilmesinin de mümkün olabileceğini tabir ediyor.
İstanbul Aydın Üniversitesi’nden Prof. Dr. Tarık Oğuzlu ise Putin’in zihnini okumanın kuvvetliğüne değinerek, görüşmelerin kararına dair şu beklentisini paylaşıyor:
“Bir bakmışsınız bu görüşmelerde ele avuca gelir bir şey de çıkabilir, tam bir barış muahedesi olmasa bile kalıcı bir ateşkes çıkabilir. Bence iki taraf ve Batı da bunu ister. Zira savaşın uzaması her insanın devzavantajına.”
Taraflar neleri müzakere ediyor?
Tarafların bugüne kadar sürdürdükleri görüşmeler Cumhurbaşkanlığı Sözcüsü İbrahim Kalın’ın verdiği bilgiye nazaran altı mevzu başlığında toplanıyor.
Bu mevzu başlıkları; Birincisi Ukrayna’nın tarafsızlığı yani NATO üyeliğinden vazgeçilmesi. İkincisi, Avusturya modeli bağlamında silahsızlanma ve karşılıklı güvenlik garantileri verilmesi. Üçüncüsü, Rus tarafının ‘Nazilikten arındırılma’ diye söz ettiği süreç. Dördüncüsü, Rusçanın Ukrayna’da yaygın kullanılmasının önündeki pürüzlerin kaldırılması.
Türk tarafına göre bu birinci dört hususta ilerleme kaydedilmiş durumda. Fakat Kalın “Tam mutabakat olduğunu yahut bir mutabakatın imzalanmak üzere olduğunu söylemek için erken” ikazını da yapıyor.
Görüşmelerin kritik kısmını beşinci ve altıncı unsurlar oluşturuyor. Bunlar da bir daha Kalın’a göre Donbas ve Kırım’ın statüsü problemi. Rus tarafının Kırım’ın ilhakının ve Donbas’taki iki kelamda cumhuriyetin tanınması talepleri Ukrayna ve memleketler arası topluluk açısından kabul edilebilir bulunmuyor.
Türkiye’nin beklentisi görüşmeler sürecinde birinci dört hususta bir noktaya gelinmesi ve mutabakat çıkması durumunda, Kırım ve ayrılıkçı bölgeler ile alakalı siyasi kararları vermek üzere iki başkanın bir ortaya gelmesi. Lakin bunun için iki günlük müddetin yetmeyebileceği ve görüşmelerin öteki tiplerde devam edebileceği belirtiliyor.
Türkiye için garantörlük olur mu?
Bu ortada Ukrayna evvelden talep ettiği NATO üyeliği üzere kimi konularda geri adım atarken, güvenliğin kalıcı olması için de “bazı garantiler” talep ediyor.
Ukrayna başkanı Volodimir Zelenskiy son yaptığı bir açıklamada, Türkiye’deki görüşmelerde egemenlik ve toprak bütünlüğü konusunda ısrarcı olmaya devam edeceklerini söyleyerek, faal garantilerin sağlanmasının bir mecburilik olduğunu kaydetmişti. Garantörlük için ismi geçen ülkeler içinde Türkiye de vakit zaman söylem ediliyor.
Dış siyaset uzmanlarına göre Ukrayna’nın talep ettiği garantörlüğün nasıl olacağı çabucak hemen tam aşikâr değil fakat görüşmelerin İstanbul’a taşınması bu ihtimal için yer oluşturabilir.
Bayraklı, Türkiye’nin tek başına garantörlük işine gireceğini sanmadığını söyleyerek, diğer Batılı müttefiklerle birlikte yapılacak bir garantörlüğün Türkiye’ye önemli bir aktiflik kazandırabileceğini belirtiyor. Bayraklı, bu ihtimalin gerçekleşmesi durumunda Rusya’nın hem Karabağ tıpkı vakitte Ukrayna’da Türkiye’nin müdahilliğini kabul etmek zorunda kalmış olacağını söylüyor.
Oğuzlu da Türkiye için tek başına bir garantörlüğün muhakkak kelam konusu olmaması gerektiğini söz ederek, herkestilk evvel asıl garantörün Rusya olması gerektiğini lakin Moskova’nın 1994’te verdiği garantiye bile uymadığını hatırlatıyor.
1994’te imzalanan Budapeşte Memorandumu ile Ukrayna elindeki nükleer silahlardan vazgeçmeyi kabul etmiş, bunun karşılığında Rusya, İngiltere ve Amerika garantör olmuştu.
Financial Times’ın son haberine göre Ukrayna tarafı NATO’nun 5. hususuna benzeri bir biçimde Rusya, ABD, İngiltere, Kanada, Fransa, Almanya, Çin, İtalya, Polonya, İsrail ve Türkiye üzere ülkelerden ortak güvenlik garantisi istiyor.