bencede
New member
Gülsen Solaker | Kıvanç El
Türkiye ile Suriye içinde 11 yıl ortadan ve bu müddet ortasında karşılıklı yapılan hayli sert açıklamaların akabinde yeni bir olağanlaşma süreci başlarken, barışı sağlamanın beklenti ve kaideleri bulunan iki başşehir için epey kolay olmayacağı ve bu niçinle temkinli adımlarla ilerleneceği belirtiliyor.
2022 yılının son aylarında Türkiye Suriye’ye yönelik yeni askeri bir operasyon için Rusya ve İran’dan yeşil ışık bekler fakat bunu alamazken, yılın son günlerinde ise Şam idaresi ile 11 yıllık düşmanlığa son vermek için kıymetli bir adım attı.
Bu kapsamda 2011’den bu yana birinci üst seviye siyasi temas aralık ayının sonunda Rusya’nın mesken sahipliğinde gerçekleştirildi ve Türkiye-Rusya-Suriye üçlü düzeneğinin birinci toplantısı savunma bakanları içinde gerçekleştirildi.
Daha evvel istihbarat kurumları içinde birinci tohumları atılan sürece dair yeni yılın birinci günlerinde de değerli bildiriler geldi.
Erdoğan’ın dün Putin’le görüşmesinde PKK ve YPG’nin Türkiye’nin hudut bölgelerinden, bilhassa de Tel Rifat ve Münbiç’ten temizlenmesi için “artık somut adım atılması gerektiğini” vurguladığı, “Suriye konusunda somut sonuç almak için rejimin yapan olması ve siyasi süreçte birtakım adımları hayata geçirmesinin gerekli olduğunu tabir ettiği” belirtildi.
Putin ile görüşmesinin akabinde Erdoğan partisinin vilayet liderleri toplantısında da hususa değinerek, Rusya-Türkiye-Suriye olarak bir müddetcin başlatıldığını belirtti ve “Ardından inşallah dışişleri bakanlarımızı bir daha üçlü olarak bir ortaya getireceğiz. sonrasındasında da gelişmelere nazaran önderler olarak bir ortaya geleceğiz. Kederimiz bölgedeki sükuneti, suhuleti sağlamak, bölgede barışı hükümran kılmak” diye konuştu.
Ankara sürece nasıl bakıyor?
bir fazlaca uzmanın işaret ettiği üzere Ankara ile Şam içindeki problemler uzun yıllar ortasında hayli çetrefilli bir hale gelmiş durumda ve yalnızca iki ülkenin değil bölge ülkelerinin yanı sıra büyük güçlerin de çıkarlarını direkt tesirler biçimde.
Peki Ankara sürece nasıl bakıyor?
DW Türkçe’nin hususla ilgili yetkililerden edindiği bilgiye göre; Ankara Şam ile başlayan süreçte “terörle gayret ve mültecilerin geri dönüşü” başlıklarını öncelikli olarak ele alıyor. Türkiye’nin PKK ve YPG konusunda uzun müddettir devam eden badirelerinin Şam idaresinin de istemesi durumunda ortak bir biçimde çözümlenmesi umuluyor.
Ancak kısa vadede bir sonuç beklemenin gerçekçi olmadığı da vurgulanan ögelerden birisi. Şu anda yalnızca bir müddetcin başında olunduğunu tabir eden Ankara’daki yetkililer, başkanların en son noktada görüşeceğini ve bunun da yüz yüze mi yoksa telefonla mı olacağının ya da nerede olacağının şu an için belirli olmadığını belirtiyor.
Mısır ile başlayan olağanlaşma süreci kapsamında Erdoğan, daha evvel epey sert bir biçimde eleştirdiği Mısır Devlet Lideri Sisi ile Katar’daki 2022 FIFA Dünya Kupası’nın açılışında el sıkışmıştı. Erdoğan ile Esad’ın birinci el sıkışması için de misal bir durumun oluşturulabileceği tabir ediliyor.
Bu ortada Türkiye’nin son periyotta bağlantılarını düzelttiği Birleşik Arap Emirlikleri’nin Dışişleri Bakanı Pir Abdullah bin Zayid Al Nahyan’ın da dün Şam’da Esad ile bir ortaya gelmesi dikkat çekti.
Bu etapta iki başşehrin de geri adım atmadığı mevzuların bulunduğunu söyleyen kaynaklar, bu konularda tarafların görüşlerinin birbiri ile ahenkleştirilmesinin bir müddetç olduğunu ve her diplomatik müzakerede olduğu üzere bunun vakit alabileceğini söz ediyor.
Semin: Süreç üç ayaklı
İstanbul Gelişim Üniversitesi Öğretim Üyesi Dr. Ali Semin, iki ülke içindeki olağanlaşma sürecinin üç ayaklı olduğuna ve birinci ayağı olan istihbarat-güvenlik boyutlu görüşmelerin bir müddetdir yapıldığını söyleyerek, ikinci ayağı ise diplomasinin oluşturacağını söylüyor.
Diplomatik alaka çabucak kurulmasa da tahminen birinci başta özel temsilciler vasıtasıyla yol alınabileceğini söz eden Semin, son ayakta ise başkanların bir ortaya gelmesinin kelam konusu olabileceğini belirtiyor. İstihbarat ve güvenlikle ilgili görüşmelerden bir sonuç alınması niçiniyle bir daha sonraki basamağa geçilmeye karar verildiğini önbakılırsan Semin, şöyleki konuşuyor:
PKK ve YPG ile gayret kapsamında ortak bir operasyon olmasa bile Türkiye’nin hudut ötesi harekatına Suriye’nin de onayının olması üzere bir prosedürün devreye girebileceğini belirten Semin, Suriyeli muhalifler konusunda ise bir çeşit yumuşak geçiş düşünülebileceğini söz ediyor.
Semin’e göre başlatılan süreçte sıkıntıların tahlili “masada daha kolay, alanda ise daha güç bir biçimde” olabilir. “Suriye, artık yalnızca Suriye’den ibaret değil” diyen Semin, Suriye savaşının büyük güçlerin devrede olduğu bir vesayet savaşına dönüştüğüne ve Suriye’nin toprak bütünlüğünün korunmasının pek zorlaştığına dikkat çekiyor.
Bu ortada Türkiye ile Suriye içindeki sürecin Suriye’nin kuzeydoğusunda YPG ile birlikte IŞİD ile uğraş eden ABD’ye ve Türkiye-ABD münasebetlerine tesiri de başka bir tartışma konusu. Türkiye ve Suriye içinde 28 Aralık’ta Moskova’da gerçekleşen üçlü toplantıya ait birinci açıklama ABD Dışişleri Sözcüsü Ned Price’dan gelmiş ve Price soru üzerine “Politikamız değişmedi. Esad’ı eski durumuna döndürmek için bağlarını düzgünleştiren yahut takviye veren ülkeleri desteklemiyoruz” cevabını vermişti.
Esad ile barış seçime mi ayarlı?
Öte yandan Erdoğan’ın uzun müddet “katil” olarak nitelendirdiği Suriye önderi ile barışmasının seçim ile ilişkili olduğunu düşünenler de bulunuyor. Esad’ın Erdoğan’a seçim kazandırmayı istemeyebileceği ve bu niçinle seçim öncesi ortak fotoğraf vermekten kaçınacağına ait haberler de yayımlanmıştı.
Lübnan’da yayın yapan Annahar Gazetesi Türkiye Editörü Sarkis Kassargian, Şam’daki yetkililerle yaptığı görüşmelerden edindiği izlenimi aktararak, Erdoğan’ın sabırsız halinin niçininin seçimler olduğunun bilindiğini söylüyor ve şu biçimde konuşuyor:
“Ama onlar ‘bizi ilgilendiren koşullarımızın yerine gelmesi. O kurallar yerine gelir, olağanlaşma olur ve olağanlaşma tesirinde Erdoğan kazanır ya da kaybederse o Türkiye’nin iç meselesi’ diyorlar. Yani onları ilgilendiren isteklerinin yerine getirilip getirilmeyeceği.”
Sürece dair yalnızca Ankara’nın değil Şam’ın da belirli beklentileri ve koşulları mevcut. Bunların başında Türkiye’nin askerlerini Suriye’den çekmesi ve Şam idareye karşı savaşan silahlı kümelere olan takviyesini büsbütün kesmesi bulunuyor.
Geçtiğimiz günlerde Şam idaresine yakın El Vatan gazetesinde yayımlanan bir haberde ise Ankara ve Şam’ın 4 ana hususta uzlaştığı argüman edilerek, bu bahis başlıkları “Türkiye’nin Suriye’den çekilmesi ve Suriye’nin toprak bütünlüğüne hürmet göstermesi, M-4 karayolunun açılması ile PKK’nın iki başşehir tarafınca da tehdit ögesi olarak kabul edilmesi” olarak sıralanmıştı.
Suriye siyasetini yakından takip eden gazeteci Kassargian “Esad kuralları yerine gelmezse Erdoğan ile görüşmeyecektir. Bana göre bu kesin. Zira artık bu bir ilkesel sorun olur. Esad bunu kabul etseydi İsrail’le ya da Körfez ülkeleriyle birebir sürece dahil olabilirdi. Fakat Esad her ne kadar pragmatik olarak ‘ülkem için yaparım’ diyorsa da çekilme kuralı yerine gelmezse masaya oturmayacaktır diye düşünüyorum” diyor.
Sığınmacıların gitmesi kolay mı?
Seçim öncesi yapılan kamuoyu yoklamalarının toplumun kıymetli sıkıntılardan birisi olarak gösterdiği sığınmacılarla ilgili adım atmak da iktidarın evvelari içinde yer alıyor.
Semin, Suriye nüfusunun 12 milyonunun diğer ülkelerde sığınmacı olarak yaşamasının Şam idaresi için de aslında bir meşruiyet sorunu olduğunu söyleyerek, sağlanacak bir uzlaşı ile Türkiye’deki sığınmacıların yüzde 25-30’unun istekli biçimde dönüşü için iki ülkenin bir formül bulabileceğini lakin bunun seçime kadar tamamlanmasının saha gerçekleri açısından sıkıntı olacağını düşünüyor.
Kassargian ise mültecilerin büyük çoğunluğunun Suriye’ye dönmesi ile ilgili asıl zorluğun ekonomik niçinler olduğunu belirterek, “Bu beşerler içinde tabi ki Esad aykırıları da var. Fakat her ne kadar siyasi uzlaşı, garantiler, af kararları falan olsa bile bugünkü Suriye’nin ekonomik kaideleri mültecilerin dönmesi için uygun kurallar değil. Bence mültecilerin en değerli kaygısı döndüklerinde nasıl yaşayacakları” tespitinde bulunuyor.
Şam idaresi ile yalnızca Türkiye’nin değil Körfez ülkelerinin de olağanlaşmaya gittiğini hatırlatan Kassargian, Esad muhaliflerinin dönüş için başkentlerden gelecek işaretlerle hareket etmesini beklediğini de söz ediyor.
Türkiye ile Suriye içinde 11 yıl ortadan ve bu müddet ortasında karşılıklı yapılan hayli sert açıklamaların akabinde yeni bir olağanlaşma süreci başlarken, barışı sağlamanın beklenti ve kaideleri bulunan iki başşehir için epey kolay olmayacağı ve bu niçinle temkinli adımlarla ilerleneceği belirtiliyor.
2022 yılının son aylarında Türkiye Suriye’ye yönelik yeni askeri bir operasyon için Rusya ve İran’dan yeşil ışık bekler fakat bunu alamazken, yılın son günlerinde ise Şam idaresi ile 11 yıllık düşmanlığa son vermek için kıymetli bir adım attı.
Bu kapsamda 2011’den bu yana birinci üst seviye siyasi temas aralık ayının sonunda Rusya’nın mesken sahipliğinde gerçekleştirildi ve Türkiye-Rusya-Suriye üçlü düzeneğinin birinci toplantısı savunma bakanları içinde gerçekleştirildi.
Daha evvel istihbarat kurumları içinde birinci tohumları atılan sürece dair yeni yılın birinci günlerinde de değerli bildiriler geldi.
Erdoğan’ın dün Putin’le görüşmesinde PKK ve YPG’nin Türkiye’nin hudut bölgelerinden, bilhassa de Tel Rifat ve Münbiç’ten temizlenmesi için “artık somut adım atılması gerektiğini” vurguladığı, “Suriye konusunda somut sonuç almak için rejimin yapan olması ve siyasi süreçte birtakım adımları hayata geçirmesinin gerekli olduğunu tabir ettiği” belirtildi.
Putin ile görüşmesinin akabinde Erdoğan partisinin vilayet liderleri toplantısında da hususa değinerek, Rusya-Türkiye-Suriye olarak bir müddetcin başlatıldığını belirtti ve “Ardından inşallah dışişleri bakanlarımızı bir daha üçlü olarak bir ortaya getireceğiz. sonrasındasında da gelişmelere nazaran önderler olarak bir ortaya geleceğiz. Kederimiz bölgedeki sükuneti, suhuleti sağlamak, bölgede barışı hükümran kılmak” diye konuştu.
Ankara sürece nasıl bakıyor?
bir fazlaca uzmanın işaret ettiği üzere Ankara ile Şam içindeki problemler uzun yıllar ortasında hayli çetrefilli bir hale gelmiş durumda ve yalnızca iki ülkenin değil bölge ülkelerinin yanı sıra büyük güçlerin de çıkarlarını direkt tesirler biçimde.
Peki Ankara sürece nasıl bakıyor?
DW Türkçe’nin hususla ilgili yetkililerden edindiği bilgiye göre; Ankara Şam ile başlayan süreçte “terörle gayret ve mültecilerin geri dönüşü” başlıklarını öncelikli olarak ele alıyor. Türkiye’nin PKK ve YPG konusunda uzun müddettir devam eden badirelerinin Şam idaresinin de istemesi durumunda ortak bir biçimde çözümlenmesi umuluyor.
Ancak kısa vadede bir sonuç beklemenin gerçekçi olmadığı da vurgulanan ögelerden birisi. Şu anda yalnızca bir müddetcin başında olunduğunu tabir eden Ankara’daki yetkililer, başkanların en son noktada görüşeceğini ve bunun da yüz yüze mi yoksa telefonla mı olacağının ya da nerede olacağının şu an için belirli olmadığını belirtiyor.
Mısır ile başlayan olağanlaşma süreci kapsamında Erdoğan, daha evvel epey sert bir biçimde eleştirdiği Mısır Devlet Lideri Sisi ile Katar’daki 2022 FIFA Dünya Kupası’nın açılışında el sıkışmıştı. Erdoğan ile Esad’ın birinci el sıkışması için de misal bir durumun oluşturulabileceği tabir ediliyor.
Bu ortada Türkiye’nin son periyotta bağlantılarını düzelttiği Birleşik Arap Emirlikleri’nin Dışişleri Bakanı Pir Abdullah bin Zayid Al Nahyan’ın da dün Şam’da Esad ile bir ortaya gelmesi dikkat çekti.
Bu etapta iki başşehrin de geri adım atmadığı mevzuların bulunduğunu söyleyen kaynaklar, bu konularda tarafların görüşlerinin birbiri ile ahenkleştirilmesinin bir müddetç olduğunu ve her diplomatik müzakerede olduğu üzere bunun vakit alabileceğini söz ediyor.
Semin: Süreç üç ayaklı
İstanbul Gelişim Üniversitesi Öğretim Üyesi Dr. Ali Semin, iki ülke içindeki olağanlaşma sürecinin üç ayaklı olduğuna ve birinci ayağı olan istihbarat-güvenlik boyutlu görüşmelerin bir müddetdir yapıldığını söyleyerek, ikinci ayağı ise diplomasinin oluşturacağını söylüyor.
Diplomatik alaka çabucak kurulmasa da tahminen birinci başta özel temsilciler vasıtasıyla yol alınabileceğini söz eden Semin, son ayakta ise başkanların bir ortaya gelmesinin kelam konusu olabileceğini belirtiyor. İstihbarat ve güvenlikle ilgili görüşmelerden bir sonuç alınması niçiniyle bir daha sonraki basamağa geçilmeye karar verildiğini önbakılırsan Semin, şöyleki konuşuyor:
PKK ve YPG ile gayret kapsamında ortak bir operasyon olmasa bile Türkiye’nin hudut ötesi harekatına Suriye’nin de onayının olması üzere bir prosedürün devreye girebileceğini belirten Semin, Suriyeli muhalifler konusunda ise bir çeşit yumuşak geçiş düşünülebileceğini söz ediyor.
Semin’e göre başlatılan süreçte sıkıntıların tahlili “masada daha kolay, alanda ise daha güç bir biçimde” olabilir. “Suriye, artık yalnızca Suriye’den ibaret değil” diyen Semin, Suriye savaşının büyük güçlerin devrede olduğu bir vesayet savaşına dönüştüğüne ve Suriye’nin toprak bütünlüğünün korunmasının pek zorlaştığına dikkat çekiyor.
Bu ortada Türkiye ile Suriye içindeki sürecin Suriye’nin kuzeydoğusunda YPG ile birlikte IŞİD ile uğraş eden ABD’ye ve Türkiye-ABD münasebetlerine tesiri de başka bir tartışma konusu. Türkiye ve Suriye içinde 28 Aralık’ta Moskova’da gerçekleşen üçlü toplantıya ait birinci açıklama ABD Dışişleri Sözcüsü Ned Price’dan gelmiş ve Price soru üzerine “Politikamız değişmedi. Esad’ı eski durumuna döndürmek için bağlarını düzgünleştiren yahut takviye veren ülkeleri desteklemiyoruz” cevabını vermişti.
Esad ile barış seçime mi ayarlı?
Öte yandan Erdoğan’ın uzun müddet “katil” olarak nitelendirdiği Suriye önderi ile barışmasının seçim ile ilişkili olduğunu düşünenler de bulunuyor. Esad’ın Erdoğan’a seçim kazandırmayı istemeyebileceği ve bu niçinle seçim öncesi ortak fotoğraf vermekten kaçınacağına ait haberler de yayımlanmıştı.
Lübnan’da yayın yapan Annahar Gazetesi Türkiye Editörü Sarkis Kassargian, Şam’daki yetkililerle yaptığı görüşmelerden edindiği izlenimi aktararak, Erdoğan’ın sabırsız halinin niçininin seçimler olduğunun bilindiğini söylüyor ve şu biçimde konuşuyor:
“Ama onlar ‘bizi ilgilendiren koşullarımızın yerine gelmesi. O kurallar yerine gelir, olağanlaşma olur ve olağanlaşma tesirinde Erdoğan kazanır ya da kaybederse o Türkiye’nin iç meselesi’ diyorlar. Yani onları ilgilendiren isteklerinin yerine getirilip getirilmeyeceği.”
Sürece dair yalnızca Ankara’nın değil Şam’ın da belirli beklentileri ve koşulları mevcut. Bunların başında Türkiye’nin askerlerini Suriye’den çekmesi ve Şam idareye karşı savaşan silahlı kümelere olan takviyesini büsbütün kesmesi bulunuyor.
Geçtiğimiz günlerde Şam idaresine yakın El Vatan gazetesinde yayımlanan bir haberde ise Ankara ve Şam’ın 4 ana hususta uzlaştığı argüman edilerek, bu bahis başlıkları “Türkiye’nin Suriye’den çekilmesi ve Suriye’nin toprak bütünlüğüne hürmet göstermesi, M-4 karayolunun açılması ile PKK’nın iki başşehir tarafınca da tehdit ögesi olarak kabul edilmesi” olarak sıralanmıştı.
Suriye siyasetini yakından takip eden gazeteci Kassargian “Esad kuralları yerine gelmezse Erdoğan ile görüşmeyecektir. Bana göre bu kesin. Zira artık bu bir ilkesel sorun olur. Esad bunu kabul etseydi İsrail’le ya da Körfez ülkeleriyle birebir sürece dahil olabilirdi. Fakat Esad her ne kadar pragmatik olarak ‘ülkem için yaparım’ diyorsa da çekilme kuralı yerine gelmezse masaya oturmayacaktır diye düşünüyorum” diyor.
Sığınmacıların gitmesi kolay mı?
Seçim öncesi yapılan kamuoyu yoklamalarının toplumun kıymetli sıkıntılardan birisi olarak gösterdiği sığınmacılarla ilgili adım atmak da iktidarın evvelari içinde yer alıyor.
Semin, Suriye nüfusunun 12 milyonunun diğer ülkelerde sığınmacı olarak yaşamasının Şam idaresi için de aslında bir meşruiyet sorunu olduğunu söyleyerek, sağlanacak bir uzlaşı ile Türkiye’deki sığınmacıların yüzde 25-30’unun istekli biçimde dönüşü için iki ülkenin bir formül bulabileceğini lakin bunun seçime kadar tamamlanmasının saha gerçekleri açısından sıkıntı olacağını düşünüyor.
Kassargian ise mültecilerin büyük çoğunluğunun Suriye’ye dönmesi ile ilgili asıl zorluğun ekonomik niçinler olduğunu belirterek, “Bu beşerler içinde tabi ki Esad aykırıları da var. Fakat her ne kadar siyasi uzlaşı, garantiler, af kararları falan olsa bile bugünkü Suriye’nin ekonomik kaideleri mültecilerin dönmesi için uygun kurallar değil. Bence mültecilerin en değerli kaygısı döndüklerinde nasıl yaşayacakları” tespitinde bulunuyor.
Şam idaresi ile yalnızca Türkiye’nin değil Körfez ülkelerinin de olağanlaşmaya gittiğini hatırlatan Kassargian, Esad muhaliflerinin dönüş için başkentlerden gelecek işaretlerle hareket etmesini beklediğini de söz ediyor.