bencede
New member
Gülsen Solaker
Cemal Kaşıkçı davasında savcının yargılamanın durdurulmasını ve belgenin Suudi Arabistan’a devredilmesini talep etmesiyle, gözler Türkiye ile Suudi Arabistan içindeki bağlantılara çevrildi. DW Türkçe’ye konuşan uzmanlara nazaran, iki ülke münasebetlerinin olağanlaştırılması adımlarının temelinde Körfez bölgesinde ABD siyasetlerinin da değişmesiyle ortaya çıkan dönüşümün etkisinin yanı sıra, Türkiye’nin ortasında bulunduğu ekonomik krizi aşmaya yönelik eforunun da değerli olduğu belirtiliyor.
Suudi Arabistan’ın İstanbul Başkonsolosluğuna 2 Ekim 2018’de giren gazeteci-yazar Cemal Kaşıkçı’dan tekrar haber alınamamış, çabucak sonrasında öldürüldüğü ortaya çıkmıştı. İstanbul 11. Ağır Ceza Mahkemesi’nde süren Kaşıkçı davasının iki gün evvelki duruşmasında Cumhuriyet Savcısı, evrakın Suudi Arabistan’a devredilmesini talep etti.
Mahkeme, 26 sanıklı davanın Suudi Arabistan’a bölümü konusunda Adalet Bakanlığına görüş sorulmasına hükmederek duruşmayı 7 Nisan’a erteledi. Adalet Bakanı Bekir Bozdağ ise davanın nakli konusunda olumlu görüş bildireceklerini belirtti.
Arap Baharı devrinde farklı kutuplara düşen Türkiye ile Suudi Arabistan içindeki bağlar Kaşıkçı cinayetiyle bir arada daha tansiyonlu bir periyoda girmişti. Bağlantılar süratle kötüleşir ve Kaşıkçı cinayetiyle ilgili Türkiye’den sert açıklamalar yapılırken, Suudi tarafı da tarım ve işlenmiş besin eserleri ambargosuyla Türkiye’yi gaye almıştı.
bir müddetden beri ise iki ülke içinde ölçülü rüzgarlar esmeye başlamıştı. Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan ile Suudi Arabistan Hükümdarı Selman içinde 21 Kasım 2020’de gerçekleştirilen telefon görüşmesinde, ikili bağlantıların geliştirilmesi ve sıkıntıların giderilmesi için “diyalog kanallarının açık tutulmasında” mutabık kalındı.
Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu da Mayıs 2021’de dört yıl ortadan daha sonra Suudi Arabistan’ı ziyaret etti. Çavuşoğlu, Kaşıkçı evrakı için savcının belgenin dönemini istediği saatlerde ise A Haber‘de yaptığı açıklamada, Riyad ile bağların olağanlaşması konusunda değerli adımların bulunduğunu söyleyerek, “Yargı iş birliği daha âlâ bir noktaya geldi” sözünü kullandı.
Kaşıkçı cinayetinin etkisi
Dış siyaset gözlemcilerine ve uzmanlarına bakılırsa Kaşıkçı davası Riyad tarafınca Türkiye-Suudi Arabistan bağlantılarının normalleşmesinin önündeki en büyük mahzur olarak görülüyordu.
Ortadoğu Araştırmaları Merkezi (ORSAM) uzmanı Oytun Orhan, Kaşıkçı cinayetinin münasebetlerin bozulmasında kritik kıymeti bulunduğunu söylerken, lakin ilgilerin fazlaca makûs olduğu devirde Türkiye’nin Kral Selman üzerinden kanalı açık tutmaya ihtimam gösterdiğine ve Kral ile Veliaht Prens içinde ayrım yaptığına işaret ediyor.
Kaşıkçı cinayeti ile ilgili olarak Veliaht Prens Muhammed bin Selman sorumlu tutulurken, Veliaht Prens cinayette rolü olduğu savlarını reddetmişti.
Türkiye ile Suudi Arabistan geçmiş periyotta Hamas ve Müslüman Kardeşler’e karşı da farklı siyasetler takip etmişlerdi. Orhan, bölgedeki katı kutuplaşma periyodunda Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) ve Suudi Arabistan’ın Müslüman Kardeşler’i terör örgütü olarak ilan ettiğini ve Türkiye’nin ölçülü yaklaşımından mutlu olmadıklarını hatırlattı.
Ekonomik kriz ne kadar etken?
Pekala iki ülke bağlarında yaşanan bu berbat devrin ve Kaşıkçı cinayeti üzere bir olayın akabinde niye ve nasıl olağanlaşma yoluna girildi?
DW Türkçe’ye konuşan uzmanlara nazaran bu sorunun tek bir karşılığı yok. Türkiye’nin Suudi Arabistan ile münasebetlerinin normalleştirilmesinde bölgesel etmenlerin yanı sıra ortasında bulunulan ekonomik krizi aşma eforları ve bu çerçevede Suudi Arabistan’dan gelmesi beklenilen sıcak paranın da değerli bir motivasyon olabileceği belirtiliyor.
DW Türkçe’nin edindiği bilgiye nazaran, Kaşıkçı evrakının Suudi Arabistan’a devredilmesi sonucunın akabinde Ankara’nın beklentisi bu ülkeden yatırım çekmek ve swap mutabakatları yapmak. Riyad ile Ankara içinde davanın durumu ve ekonomik bağlantıların geliştirilmesiyle ilgili bir müddetden beri çeşitli seviyelerde görüşmeler yapıldığı, Suudi Arabistan’ın birinci vakit içinderda Erdoğan’ın bu mevzuyla ilgili konuşmaması tarafında telkinde bulunduğu, bunun gerçekleşmesinin akabinde evrakın kendilerine dönemini de istediği belirtiliyor.
Bluebay Varlık İdaresi Gelişen Piyasalar Kıdemli Stratejisti Timothy Ash, DW’ye yaptığı değerlendirmede, Erdoğan’ın yaklaşan seçimler öncesinde zorlayıcı bir ekonomik durum ile karşı karşıya olduğunu vurgulayarak, şunları belirtiyor:
“Erdoğan’ın motivasyonu bence çok açık. TL’yi yüksek cari açık ve Ukrayna’daki savaştan kaynaklı artan ithalat maliyetleri, yüksek güç ve besin meblağları karşısında tutabilmek için gayret ediyor. Suudi finansmanının da 2023 ortasındaki seçimlere girmesine ve tahminen de kazanmasına yardımcı olmasını istiyor.”
Ash, Suudi Arabistan’ın da artık bu davanın kapanmasını ve Türkiye tarafınca utandırılmak istemiyor olabileceğini söyleyerek, bundan daha sonrasına ait öngörüsünü şöyleki aktarıyor:
“Bence Suudi Arabistan da Türkiye ile ilgilerini geliştirmeyi istiyor ve Türkiye’deki varlıkları da ucuz buluyor olmalılar. Tahminen de Erdoğan devrinin daha sonrasını planlıyorlar. Erdoğan şayet onlara satın almak için ucuz varlıklar önerecek olursa, bence oportünist davranacaklardır.”
Bağlarda tansiyondan normalleşmeye
DW Türkçe’ye konuşan uzmanlara bakılırsa, Riyad ile bağların düzeltilmesi öncelikli olarak Türkiye’nin son periyotta dış siyasette uygulamaya başladığı “restorasyon” eforlarının bir modülü olarak da okunabilir. Lakin bu onarımın başlatılmasının da bir daha bölgesel gelişmelere dayandığına dikkat çekiliyor. Analistler dış siyaset çizgisini bölgedeki genel değişimin kesimi olarak değiştiren tarafın yalnızca Türkiye değil, hem de Körfez ülkeleri olduğunu da belirtiyor.
ORSAM uzmanı Oytun Orhan, Suudi Arabistan’a büyük takviye veren ABD Lideri Donald Trump’ın iktidardan giderek yerine Joe Biden’ın gelmesi ve ABD’nin bölgeye dair yeni bir siyaset geliştirmesinin akabinde Körfez’deki tüm dengelerin değiştiğini vurguluyor.
Trump periyodunda Suudi Arabistan ile Mısır’ın daha agresif olduğunu ve bunun Türkiye ile alakalarına de yansıdığını belirten Orhan, Biden’ın gelişiyle Suudi Arabistan’a verilen takviyenin geri çekilmesi ve ABD’nin İran ile müzakerelere başlaması üzere etkenlerin Körfez ülkelerinin de bir revizyona gitmesine niye olduğunu belirtiyor.
Necmettin Erbakan Üniversitesi Öğretim Üyesi Gökhan Çınkara da Türkiye ve Suudi Arabistan içindeki münasebetlerin tekrar olumlu istikamette ivme kazanmasındaki temel etkenin Biden idaresinin Ortadoğu siyaseti olduğunu söyleyerek, şu biçimde konuşuyor:
“Biden idaresi İran’ın üstündeki yaptırımları kaldırma sürecinde bunu bölge ülkelerinin güvenlik telaşlarına epey da yaslanmadan yapıyor. Bu da her ülkenin günün sonunda kendi başının dermanına bakacağı bir bölgesel gerçekliğe işaret ediyor. Ülkeler misal çıkar ve kaygı etrafında geçmişteki konjonktürel sorunlarını aşma yolunu tutuyor. Bence bağlantılardaki yeni rotayı oluşturan bu gerçekliktir.”
Orhan: “Bölge tükenmişlik halinde”
ORSAM uzmanı Orhan, bölge ülkeleri içinde yıllar süren kamplaşmaların akabinde genel olarak bir “tükenmişlik halinde” olduğuna da işaret ederek, gelinen son durumu şöyleki aktarıyor:
“Taraflar 10 yılı aşkın bir müddetdir önemli bir kamplaşma halinde, vekil güçler aracılığıyla Libya, Yemen, Suriye üzere farklı alanlarda çaba içine girmişti. Fakat bu bir kaybet-kaybet münasebet modeli. Kimse için yararı olmayan ve her insanın güç sarf etmek durumunda kaldığı bir alaka biçimiydi. 10 yılın sonunda bir tükenmişlik hali oluştu ve taraflar artık kazan-kazan bağına geçmeyi tercih ediyor.”
Türkiye’nin eski Riyad Büyükelçilerinden Naci Koru da DW’ye yaptığı değerlendirmede, iki ülke içindeki olağanlaşmayı olumlu gördüğünü belirterek, siyasi bağların gelişmesinin başka alanlara da yansımasını umuyor. Bölgeye yönelik son açılımın ve İsrail ile Mısır üzere ülkelerle de ilgilerin normalleştirilmesinin yararlı olacağını belirten Koru, şu biçimde konuşuyor:
“Biden ‘evvelarimiz içinde artık Ortadoğu birinci değil’ dedi. ötürüsıyla bu ülkelerin sarılacakları, ilgi kuracakları diğer ülkelere gereksinimlerinin olduğu epeyce açık. Bunlardan biri de Türkiye itibariyle. Türkiye ile bağların düzeltilmesi karşılıklı olarak fayda sağlar.”
Bu ortada Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın daha evvel Şubat ayı olarak deklare ettiğı Suudi Arabistan ziyaretini Ramazan ayında yapabileceği de belirtiliyor.
Cemal Kaşıkçı davasında savcının yargılamanın durdurulmasını ve belgenin Suudi Arabistan’a devredilmesini talep etmesiyle, gözler Türkiye ile Suudi Arabistan içindeki bağlantılara çevrildi. DW Türkçe’ye konuşan uzmanlara nazaran, iki ülke münasebetlerinin olağanlaştırılması adımlarının temelinde Körfez bölgesinde ABD siyasetlerinin da değişmesiyle ortaya çıkan dönüşümün etkisinin yanı sıra, Türkiye’nin ortasında bulunduğu ekonomik krizi aşmaya yönelik eforunun da değerli olduğu belirtiliyor.
Suudi Arabistan’ın İstanbul Başkonsolosluğuna 2 Ekim 2018’de giren gazeteci-yazar Cemal Kaşıkçı’dan tekrar haber alınamamış, çabucak sonrasında öldürüldüğü ortaya çıkmıştı. İstanbul 11. Ağır Ceza Mahkemesi’nde süren Kaşıkçı davasının iki gün evvelki duruşmasında Cumhuriyet Savcısı, evrakın Suudi Arabistan’a devredilmesini talep etti.
Mahkeme, 26 sanıklı davanın Suudi Arabistan’a bölümü konusunda Adalet Bakanlığına görüş sorulmasına hükmederek duruşmayı 7 Nisan’a erteledi. Adalet Bakanı Bekir Bozdağ ise davanın nakli konusunda olumlu görüş bildireceklerini belirtti.
Arap Baharı devrinde farklı kutuplara düşen Türkiye ile Suudi Arabistan içindeki bağlar Kaşıkçı cinayetiyle bir arada daha tansiyonlu bir periyoda girmişti. Bağlantılar süratle kötüleşir ve Kaşıkçı cinayetiyle ilgili Türkiye’den sert açıklamalar yapılırken, Suudi tarafı da tarım ve işlenmiş besin eserleri ambargosuyla Türkiye’yi gaye almıştı.
bir müddetden beri ise iki ülke içinde ölçülü rüzgarlar esmeye başlamıştı. Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan ile Suudi Arabistan Hükümdarı Selman içinde 21 Kasım 2020’de gerçekleştirilen telefon görüşmesinde, ikili bağlantıların geliştirilmesi ve sıkıntıların giderilmesi için “diyalog kanallarının açık tutulmasında” mutabık kalındı.
Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu da Mayıs 2021’de dört yıl ortadan daha sonra Suudi Arabistan’ı ziyaret etti. Çavuşoğlu, Kaşıkçı evrakı için savcının belgenin dönemini istediği saatlerde ise A Haber‘de yaptığı açıklamada, Riyad ile bağların olağanlaşması konusunda değerli adımların bulunduğunu söyleyerek, “Yargı iş birliği daha âlâ bir noktaya geldi” sözünü kullandı.
Kaşıkçı cinayetinin etkisi
Dış siyaset gözlemcilerine ve uzmanlarına bakılırsa Kaşıkçı davası Riyad tarafınca Türkiye-Suudi Arabistan bağlantılarının normalleşmesinin önündeki en büyük mahzur olarak görülüyordu.
Ortadoğu Araştırmaları Merkezi (ORSAM) uzmanı Oytun Orhan, Kaşıkçı cinayetinin münasebetlerin bozulmasında kritik kıymeti bulunduğunu söylerken, lakin ilgilerin fazlaca makûs olduğu devirde Türkiye’nin Kral Selman üzerinden kanalı açık tutmaya ihtimam gösterdiğine ve Kral ile Veliaht Prens içinde ayrım yaptığına işaret ediyor.
Kaşıkçı cinayeti ile ilgili olarak Veliaht Prens Muhammed bin Selman sorumlu tutulurken, Veliaht Prens cinayette rolü olduğu savlarını reddetmişti.
Türkiye ile Suudi Arabistan geçmiş periyotta Hamas ve Müslüman Kardeşler’e karşı da farklı siyasetler takip etmişlerdi. Orhan, bölgedeki katı kutuplaşma periyodunda Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) ve Suudi Arabistan’ın Müslüman Kardeşler’i terör örgütü olarak ilan ettiğini ve Türkiye’nin ölçülü yaklaşımından mutlu olmadıklarını hatırlattı.
Ekonomik kriz ne kadar etken?
Pekala iki ülke bağlarında yaşanan bu berbat devrin ve Kaşıkçı cinayeti üzere bir olayın akabinde niye ve nasıl olağanlaşma yoluna girildi?
DW Türkçe’ye konuşan uzmanlara nazaran bu sorunun tek bir karşılığı yok. Türkiye’nin Suudi Arabistan ile münasebetlerinin normalleştirilmesinde bölgesel etmenlerin yanı sıra ortasında bulunulan ekonomik krizi aşma eforları ve bu çerçevede Suudi Arabistan’dan gelmesi beklenilen sıcak paranın da değerli bir motivasyon olabileceği belirtiliyor.
DW Türkçe’nin edindiği bilgiye nazaran, Kaşıkçı evrakının Suudi Arabistan’a devredilmesi sonucunın akabinde Ankara’nın beklentisi bu ülkeden yatırım çekmek ve swap mutabakatları yapmak. Riyad ile Ankara içinde davanın durumu ve ekonomik bağlantıların geliştirilmesiyle ilgili bir müddetden beri çeşitli seviyelerde görüşmeler yapıldığı, Suudi Arabistan’ın birinci vakit içinderda Erdoğan’ın bu mevzuyla ilgili konuşmaması tarafında telkinde bulunduğu, bunun gerçekleşmesinin akabinde evrakın kendilerine dönemini de istediği belirtiliyor.
Bluebay Varlık İdaresi Gelişen Piyasalar Kıdemli Stratejisti Timothy Ash, DW’ye yaptığı değerlendirmede, Erdoğan’ın yaklaşan seçimler öncesinde zorlayıcı bir ekonomik durum ile karşı karşıya olduğunu vurgulayarak, şunları belirtiyor:
“Erdoğan’ın motivasyonu bence çok açık. TL’yi yüksek cari açık ve Ukrayna’daki savaştan kaynaklı artan ithalat maliyetleri, yüksek güç ve besin meblağları karşısında tutabilmek için gayret ediyor. Suudi finansmanının da 2023 ortasındaki seçimlere girmesine ve tahminen de kazanmasına yardımcı olmasını istiyor.”
Ash, Suudi Arabistan’ın da artık bu davanın kapanmasını ve Türkiye tarafınca utandırılmak istemiyor olabileceğini söyleyerek, bundan daha sonrasına ait öngörüsünü şöyleki aktarıyor:
“Bence Suudi Arabistan da Türkiye ile ilgilerini geliştirmeyi istiyor ve Türkiye’deki varlıkları da ucuz buluyor olmalılar. Tahminen de Erdoğan devrinin daha sonrasını planlıyorlar. Erdoğan şayet onlara satın almak için ucuz varlıklar önerecek olursa, bence oportünist davranacaklardır.”
Bağlarda tansiyondan normalleşmeye
DW Türkçe’ye konuşan uzmanlara bakılırsa, Riyad ile bağların düzeltilmesi öncelikli olarak Türkiye’nin son periyotta dış siyasette uygulamaya başladığı “restorasyon” eforlarının bir modülü olarak da okunabilir. Lakin bu onarımın başlatılmasının da bir daha bölgesel gelişmelere dayandığına dikkat çekiliyor. Analistler dış siyaset çizgisini bölgedeki genel değişimin kesimi olarak değiştiren tarafın yalnızca Türkiye değil, hem de Körfez ülkeleri olduğunu da belirtiyor.
ORSAM uzmanı Oytun Orhan, Suudi Arabistan’a büyük takviye veren ABD Lideri Donald Trump’ın iktidardan giderek yerine Joe Biden’ın gelmesi ve ABD’nin bölgeye dair yeni bir siyaset geliştirmesinin akabinde Körfez’deki tüm dengelerin değiştiğini vurguluyor.
Trump periyodunda Suudi Arabistan ile Mısır’ın daha agresif olduğunu ve bunun Türkiye ile alakalarına de yansıdığını belirten Orhan, Biden’ın gelişiyle Suudi Arabistan’a verilen takviyenin geri çekilmesi ve ABD’nin İran ile müzakerelere başlaması üzere etkenlerin Körfez ülkelerinin de bir revizyona gitmesine niye olduğunu belirtiyor.
Necmettin Erbakan Üniversitesi Öğretim Üyesi Gökhan Çınkara da Türkiye ve Suudi Arabistan içindeki münasebetlerin tekrar olumlu istikamette ivme kazanmasındaki temel etkenin Biden idaresinin Ortadoğu siyaseti olduğunu söyleyerek, şu biçimde konuşuyor:
“Biden idaresi İran’ın üstündeki yaptırımları kaldırma sürecinde bunu bölge ülkelerinin güvenlik telaşlarına epey da yaslanmadan yapıyor. Bu da her ülkenin günün sonunda kendi başının dermanına bakacağı bir bölgesel gerçekliğe işaret ediyor. Ülkeler misal çıkar ve kaygı etrafında geçmişteki konjonktürel sorunlarını aşma yolunu tutuyor. Bence bağlantılardaki yeni rotayı oluşturan bu gerçekliktir.”
Orhan: “Bölge tükenmişlik halinde”
ORSAM uzmanı Orhan, bölge ülkeleri içinde yıllar süren kamplaşmaların akabinde genel olarak bir “tükenmişlik halinde” olduğuna da işaret ederek, gelinen son durumu şöyleki aktarıyor:
“Taraflar 10 yılı aşkın bir müddetdir önemli bir kamplaşma halinde, vekil güçler aracılığıyla Libya, Yemen, Suriye üzere farklı alanlarda çaba içine girmişti. Fakat bu bir kaybet-kaybet münasebet modeli. Kimse için yararı olmayan ve her insanın güç sarf etmek durumunda kaldığı bir alaka biçimiydi. 10 yılın sonunda bir tükenmişlik hali oluştu ve taraflar artık kazan-kazan bağına geçmeyi tercih ediyor.”
Türkiye’nin eski Riyad Büyükelçilerinden Naci Koru da DW’ye yaptığı değerlendirmede, iki ülke içindeki olağanlaşmayı olumlu gördüğünü belirterek, siyasi bağların gelişmesinin başka alanlara da yansımasını umuyor. Bölgeye yönelik son açılımın ve İsrail ile Mısır üzere ülkelerle de ilgilerin normalleştirilmesinin yararlı olacağını belirten Koru, şu biçimde konuşuyor:
“Biden ‘evvelarimiz içinde artık Ortadoğu birinci değil’ dedi. ötürüsıyla bu ülkelerin sarılacakları, ilgi kuracakları diğer ülkelere gereksinimlerinin olduğu epeyce açık. Bunlardan biri de Türkiye itibariyle. Türkiye ile bağların düzeltilmesi karşılıklı olarak fayda sağlar.”
Bu ortada Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın daha evvel Şubat ayı olarak deklare ettiğı Suudi Arabistan ziyaretini Ramazan ayında yapabileceği de belirtiliyor.