Emir
New member
Engelli Türleri: Farklı Engel Gruplarına Genel Bir Bakış
Engellilik, bireylerin hayatlarını etkileyen farklı düzeylerde zorluklara neden olan bir durumdur. İnsanların yaşam kalitesini etkileyebilecek bu engeller, fiziksel, zihinsel, duygusal veya sensörik olabilir. Dünya Sağlık Örgütü (WHO), engelliliği, bireylerin çevreleriyle etkileşimde bulunmalarını, iş ve okul gibi toplumsal yaşam alanlarında aktif rol oynamalarını engelleyen durumlar olarak tanımlar. Engellilik türleri, her bireyin yaşadığı engeli farklı bir şekilde deneyimlemesine yol açabilir. Bu makalede, çeşitli engellilik türleri ve bu engellerin insanlar üzerindeki etkilerine dair kapsamlı bir inceleme yapılacaktır.
Fiziksel Engeller
Fiziksel engeller, bireylerin hareket yeteneklerini sınırlayan veya tamamen ortadan kaldıran engellerdir. Bu tür engeller, genellikle kas-iskelet sistemiyle ilgili rahatsızlıklar, felçler, amputasyonlar ve doğuştan gelen motor beceri eksiklikleriyle ilgilidir.
1. **Felç ve Kas-İskelet Sistemi Hastalıkları:** Felç, vücutta bir veya daha fazla bölgenin hareket etmemesi durumudur. İnme, omurilik yaralanmaları veya serebral palsi gibi durumlar, felçlere yol açabilir. Bu tür engelliler, genellikle hareket kısıtlamaları yaşarlar ve günlük yaşam aktivitelerini gerçekleştirmek için özel desteğe ihtiyaç duyarlar.
2. **Amputasyonlar:** Bireylerin vücutlarının bir kısmının kaybı, çeşitli kazalar veya hastalıklar nedeniyle gerçekleşebilir. Bu durum, kaybedilen uzvun yerine protez takılması gibi tıbbi müdahaleleri gerektirebilir.
3. **Serebral Palsi:** Bu nörolojik durum, doğum öncesi veya doğum sırasındaki beyin hasarına bağlı olarak kas kontrolünü zorlaştırır ve genellikle yaşam boyu devam eder. Serebral palsili bireyler, kas koordinasyonunda zorluklar yaşar.
Zihinsel Engeller
Zihinsel engeller, genellikle bir kişinin bilişsel işlevlerini, öğrenme yeteneğini ve problem çözme becerilerini etkileyen engellerdir. Bu tür engeller, doğuştan ya da sonradan gelişen beyin hastalıkları veya travmalarından kaynaklanabilir.
1. **Zihinsel Engellilik (Mental Retardasyon):** Bu, bireylerin IQ seviyelerinin belirli bir eşik değerin altında olması durumudur. Zihinsel engellilik, genellikle doğuştan gelir ve öğrenme, dil gelişimi ve sosyal etkileşim gibi birçok alanı etkileyebilir.
2. **Otizm Spektrum Bozukluğu (OSB):** Otizm, bireylerin sosyal becerilerde, iletişimde ve davranışsal esnekliklerinde zorluk yaşadığı bir gelişimsel bozukluktur. Otizmli bireyler, genellikle aynı yaş grubundaki diğer çocuklardan farklı bir gelişim süreci gösterirler.
3. **Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB):** Bu durum, bireylerin dikkatlerini toplamakta güçlük çekmelerine, aşırı hareket etmelerine ve dürtüsel davranmalarına yol açar. DEHB, çocukluk döneminde daha yaygın olsa da, bazı bireylerde yetişkinlik dönemine kadar devam edebilir.
Duyusal Engeller
Duyusal engeller, bireylerin duyularında (görme, işitme, dokunma, tat alma, koku alma) yaşadıkları kayıplar veya bozukluklardır. Bu engeller, yaşam kalitesini önemli ölçüde etkileyebilir ve toplumsal uyumda zorluklara neden olabilir.
1. **Görme Engelliliği:** Görme kaybı, bireylerin çevreyi algılayabilme ve etkileşimde bulunabilme yeteneklerini doğrudan etkiler. Görme engelli bireyler, genellikle okuma, yazma, navigasyon ve diğer günlük aktivitelerde zorluk yaşarlar. Tam görme kaybı (körlük) veya düşük görme seviyeleri (zayıf görme) olabilir.
2. **İşitme Engelliliği:** İşitme kaybı, bireylerin sesleri duymada güçlük çekmelerine neden olur. Bu engel, doğuştan veya sonradan kazanılabilir. İşitme kaybı olan bireyler, işaret dili kullanabilir veya işitme cihazları kullanarak yaşamlarını sürdürebilirler.
3. **Duyu İlişkili Engeller:** Bu tür engeller, dokunma, tat alma veya koku alma gibi duyularda yaşanan kısıtlamaları içerir. Örneğin, bazı bireyler aşırı duyarlılıkla veya duyarsızlıkla karşılaşabilirler, bu da günlük yaşamı zorlaştırabilir.
Psiko-Sosyal Engeller
Psiko-sosyal engeller, bireylerin duygusal ve sosyal etkileşimlerini etkileyen engellerdir. Bu tür engeller, bireyin duygu durum bozuklukları, stresle başa çıkma yetenekleri ve sosyal ilişkilerdeki zorluklarla ilgilidir.
1. **Depresyon ve Anksiyete Bozuklukları:** Psiko-sosyal engellerin başında, ruh sağlığı problemleri gelir. Depresyon, bireylerin enerji seviyelerini, düşüncelerini ve davranışlarını etkileyebilir. Anksiyete bozuklukları ise aşırı endişe ve korku ile tanımlanır.
2. **Bipolar Bozukluk:** Bipolar bozukluk, duygusal dalgalanmaların olduğu bir ruhsal sağlık problemidir. Bu dalgalanmalar, kişinin yaşamını olumsuz etkileyebilir, sosyal ilişkilerini ve iş yaşamını zorlaştırabilir.
3. **Şizofreni:** Şizofreni, bireylerin düşünce süreçlerini ve gerçeklik algılarını etkileyen bir psikiyatrik rahatsızlıktır. Bu durum, sosyal izolasyon, işlevsellik kaybı ve ciddi psikolojik zorluklara yol açabilir.
Engelliliğin Toplumsal Boyutu ve Destek Sistemleri
Engellilik sadece bireylerin fiziksel veya psikolojik durumlarıyla ilgili değil, aynı zamanda toplumun engellilere nasıl yaklaşımıyla da ilgilidir. Engelliler, toplumsal anlamda genellikle dışlanma, ayrımcılık ve erişim zorlukları ile karşı karşıya kalabilirler. Bu nedenle engellilikle mücadelede toplumsal farkındalık, yasal düzenlemeler ve destekleyici hizmetler büyük önem taşır.
Engelliler için devletin sunduğu destek hizmetleri, özel eğitim ve rehabilitasyon programları, engelli bireylerin sosyal hayata daha aktif katılmalarını sağlayabilir. Ayrıca engelli bireylerin hakları, Birleşmiş Milletler Engelli Hakları Sözleşmesi gibi uluslararası belgelerle güvence altına alınmıştır.
Sonuç
Engellilik, farklı türde ve seviyelerde olabilir ve her birey, engelinin etkilerini farklı şekilde deneyimleyebilir. Fiziksel, zihinsel, duygusal ve duyusal engellerin yanı sıra, toplumsal engeller de bireylerin hayat kalitesini etkileyebilir. Ancak, toplumsal destek, farkındalık ve uygun düzenlemeler ile engelli bireylerin toplumsal hayata katılımı sağlanabilir. Engellilikle ilgili daha fazla bilgi edinmek ve toplumun bu konuda daha duyarlı hale gelmesini sağlamak, herkesin daha eşit bir yaşam sürmesine katkı sunacaktır.
Engellilik, bireylerin hayatlarını etkileyen farklı düzeylerde zorluklara neden olan bir durumdur. İnsanların yaşam kalitesini etkileyebilecek bu engeller, fiziksel, zihinsel, duygusal veya sensörik olabilir. Dünya Sağlık Örgütü (WHO), engelliliği, bireylerin çevreleriyle etkileşimde bulunmalarını, iş ve okul gibi toplumsal yaşam alanlarında aktif rol oynamalarını engelleyen durumlar olarak tanımlar. Engellilik türleri, her bireyin yaşadığı engeli farklı bir şekilde deneyimlemesine yol açabilir. Bu makalede, çeşitli engellilik türleri ve bu engellerin insanlar üzerindeki etkilerine dair kapsamlı bir inceleme yapılacaktır.
Fiziksel Engeller
Fiziksel engeller, bireylerin hareket yeteneklerini sınırlayan veya tamamen ortadan kaldıran engellerdir. Bu tür engeller, genellikle kas-iskelet sistemiyle ilgili rahatsızlıklar, felçler, amputasyonlar ve doğuştan gelen motor beceri eksiklikleriyle ilgilidir.
1. **Felç ve Kas-İskelet Sistemi Hastalıkları:** Felç, vücutta bir veya daha fazla bölgenin hareket etmemesi durumudur. İnme, omurilik yaralanmaları veya serebral palsi gibi durumlar, felçlere yol açabilir. Bu tür engelliler, genellikle hareket kısıtlamaları yaşarlar ve günlük yaşam aktivitelerini gerçekleştirmek için özel desteğe ihtiyaç duyarlar.
2. **Amputasyonlar:** Bireylerin vücutlarının bir kısmının kaybı, çeşitli kazalar veya hastalıklar nedeniyle gerçekleşebilir. Bu durum, kaybedilen uzvun yerine protez takılması gibi tıbbi müdahaleleri gerektirebilir.
3. **Serebral Palsi:** Bu nörolojik durum, doğum öncesi veya doğum sırasındaki beyin hasarına bağlı olarak kas kontrolünü zorlaştırır ve genellikle yaşam boyu devam eder. Serebral palsili bireyler, kas koordinasyonunda zorluklar yaşar.
Zihinsel Engeller
Zihinsel engeller, genellikle bir kişinin bilişsel işlevlerini, öğrenme yeteneğini ve problem çözme becerilerini etkileyen engellerdir. Bu tür engeller, doğuştan ya da sonradan gelişen beyin hastalıkları veya travmalarından kaynaklanabilir.
1. **Zihinsel Engellilik (Mental Retardasyon):** Bu, bireylerin IQ seviyelerinin belirli bir eşik değerin altında olması durumudur. Zihinsel engellilik, genellikle doğuştan gelir ve öğrenme, dil gelişimi ve sosyal etkileşim gibi birçok alanı etkileyebilir.
2. **Otizm Spektrum Bozukluğu (OSB):** Otizm, bireylerin sosyal becerilerde, iletişimde ve davranışsal esnekliklerinde zorluk yaşadığı bir gelişimsel bozukluktur. Otizmli bireyler, genellikle aynı yaş grubundaki diğer çocuklardan farklı bir gelişim süreci gösterirler.
3. **Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB):** Bu durum, bireylerin dikkatlerini toplamakta güçlük çekmelerine, aşırı hareket etmelerine ve dürtüsel davranmalarına yol açar. DEHB, çocukluk döneminde daha yaygın olsa da, bazı bireylerde yetişkinlik dönemine kadar devam edebilir.
Duyusal Engeller
Duyusal engeller, bireylerin duyularında (görme, işitme, dokunma, tat alma, koku alma) yaşadıkları kayıplar veya bozukluklardır. Bu engeller, yaşam kalitesini önemli ölçüde etkileyebilir ve toplumsal uyumda zorluklara neden olabilir.
1. **Görme Engelliliği:** Görme kaybı, bireylerin çevreyi algılayabilme ve etkileşimde bulunabilme yeteneklerini doğrudan etkiler. Görme engelli bireyler, genellikle okuma, yazma, navigasyon ve diğer günlük aktivitelerde zorluk yaşarlar. Tam görme kaybı (körlük) veya düşük görme seviyeleri (zayıf görme) olabilir.
2. **İşitme Engelliliği:** İşitme kaybı, bireylerin sesleri duymada güçlük çekmelerine neden olur. Bu engel, doğuştan veya sonradan kazanılabilir. İşitme kaybı olan bireyler, işaret dili kullanabilir veya işitme cihazları kullanarak yaşamlarını sürdürebilirler.
3. **Duyu İlişkili Engeller:** Bu tür engeller, dokunma, tat alma veya koku alma gibi duyularda yaşanan kısıtlamaları içerir. Örneğin, bazı bireyler aşırı duyarlılıkla veya duyarsızlıkla karşılaşabilirler, bu da günlük yaşamı zorlaştırabilir.
Psiko-Sosyal Engeller
Psiko-sosyal engeller, bireylerin duygusal ve sosyal etkileşimlerini etkileyen engellerdir. Bu tür engeller, bireyin duygu durum bozuklukları, stresle başa çıkma yetenekleri ve sosyal ilişkilerdeki zorluklarla ilgilidir.
1. **Depresyon ve Anksiyete Bozuklukları:** Psiko-sosyal engellerin başında, ruh sağlığı problemleri gelir. Depresyon, bireylerin enerji seviyelerini, düşüncelerini ve davranışlarını etkileyebilir. Anksiyete bozuklukları ise aşırı endişe ve korku ile tanımlanır.
2. **Bipolar Bozukluk:** Bipolar bozukluk, duygusal dalgalanmaların olduğu bir ruhsal sağlık problemidir. Bu dalgalanmalar, kişinin yaşamını olumsuz etkileyebilir, sosyal ilişkilerini ve iş yaşamını zorlaştırabilir.
3. **Şizofreni:** Şizofreni, bireylerin düşünce süreçlerini ve gerçeklik algılarını etkileyen bir psikiyatrik rahatsızlıktır. Bu durum, sosyal izolasyon, işlevsellik kaybı ve ciddi psikolojik zorluklara yol açabilir.
Engelliliğin Toplumsal Boyutu ve Destek Sistemleri
Engellilik sadece bireylerin fiziksel veya psikolojik durumlarıyla ilgili değil, aynı zamanda toplumun engellilere nasıl yaklaşımıyla da ilgilidir. Engelliler, toplumsal anlamda genellikle dışlanma, ayrımcılık ve erişim zorlukları ile karşı karşıya kalabilirler. Bu nedenle engellilikle mücadelede toplumsal farkındalık, yasal düzenlemeler ve destekleyici hizmetler büyük önem taşır.
Engelliler için devletin sunduğu destek hizmetleri, özel eğitim ve rehabilitasyon programları, engelli bireylerin sosyal hayata daha aktif katılmalarını sağlayabilir. Ayrıca engelli bireylerin hakları, Birleşmiş Milletler Engelli Hakları Sözleşmesi gibi uluslararası belgelerle güvence altına alınmıştır.
Sonuç
Engellilik, farklı türde ve seviyelerde olabilir ve her birey, engelinin etkilerini farklı şekilde deneyimleyebilir. Fiziksel, zihinsel, duygusal ve duyusal engellerin yanı sıra, toplumsal engeller de bireylerin hayat kalitesini etkileyebilir. Ancak, toplumsal destek, farkındalık ve uygun düzenlemeler ile engelli bireylerin toplumsal hayata katılımı sağlanabilir. Engellilikle ilgili daha fazla bilgi edinmek ve toplumun bu konuda daha duyarlı hale gelmesini sağlamak, herkesin daha eşit bir yaşam sürmesine katkı sunacaktır.